Ανηκουμε στις τελευταιες γεννιες των Αρβανιτων,που κατεχουν πολλα στοιχεια απο τον πλουσιο Αρβανιτικο πολιτισμο και που γνωριζουν επισης τις πολυ θετικες επιπτωσεις που εχει ο πολιτισμος αυτος στη διαμορφωση του ανθρωπινου χαρακτηρα.
Υπάρχει αρβανίτικος πολιτισμός; Όχι,βέβαια!
Μία από τις επιδιώξεις ξένων και ντόπιων καραγκιόζηδων που ματαιοπονούν κοπιώντες ,είναι και η ορχηστρωμένη απόπειρα να φανούν οι λαογραφικές ιδιαιτερότητες των αρβανιτών ως ένας παράλληλος αυτόνομος πολιτισμός.
Δεν υπάρχει αρβανίτικος πολιτισμός.
Όπως ακριβώς ο καρσιλαμάς δεν συνιστά Καππαδοκικό πολιτισμό,η πεντοζάλη Κρητικό πολιτισμό,η καλύβα των Σαρακατσάνων Σαρακατσάνικο πολιτισμό,ο μπάλος Κυκλαδίτικο πολιτισμό,η επτανησιακή καντάδα Ιόνιο πολιτισμό,όπως ο Θεόφιλος δεν εκφράζει κανέναν Λεσβιακό πολιτισμό κ.λπ.,έτσι και ο τσάμικος,η μουσούντα και το ξελίτσι δεν σηματοδοτούν επ΄ ουδενί αρβανίτικο πολιτισμό.
Τέτοιος δεν υφίσταται.
Είναι μόνον αποκύημα προπαγανδιστικού σκοπού.
Υπήρξε,επομένως,εσφαλμένος ο τίτλος εκδήλωσης τον Δεκέμβρη 2013 (παραδειγματικά το αναφέρω,χωρίς καμία μομφή) από τον Δήμο Μάνδρας που αφορούσε τάχα τον αρβανίτικο πολιτισμό.
Προφανώς άγνοια,ελλιπής κατάρτιση και μια επιπολαιότητα συνέβαλαν σε αυτό.
Εδώ,σχετικό κείμενο του Δ. Ν. Καλλιέρη
[η φωτογραφία από λεύκωμα του Πολυδενδρίου (Μάζι) Αττικής]
Γιάννης Βασ. Πέππας
Αρβανίτες
| Συνολικός πληθυσμός | |
|---|---|
| περίπου 150.000[1] (50.000 ομιλούντες[2]) | |
| Περιοχές με σημαντικούς πληθυσμούς | |
| Γλώσσες | |
| Αρβανίτικα, Ελληνικά | |
| Θρησκεία | |
| Χριστιανοί Ορθόδοξοι |
Οι Αρβανίτες είναι πληθυσμιακή ομάδα της Ελλάδας, οι οποίοι εκτός από τα Ελληνικά μιλούν τα Αρβανίτικα, μία Τοσκική διάλεκτο της Αλβανικής γλώσσας.
Οι Αρβανίτες κατάγονταν από πληθυσμούς οι οποίοι μετακινήθηκαν στην Κεντρική και Νότια Ελλάδα από τη περιοχή των Αρβάνων, της Βόρειας περιοχής της Ηπείρου, όπου βρίσκεται η σημερινή Αλβανία. Υπήρξαν διάφορες μετακινήσεις κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, από τον 13ο αιώνα αλλά κυρίως μεταξύ του 14ου και 16ου αιώνα, πυκνώνοντας τον ντόπιο πληθυσμό ο οποίος είχε υποστεί μείωση από τους συνεχείς πολέμους, τους λιμούς και τις θεομηνίες.[3] Οι Αρβανίτες έπαιξαν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, της Ενετοκρατίας και της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Γλώσσα
Τα αρβανίτικα είναι τοσκική διάλεκτος της αλβανικής γλώσσας. Προερχόμενη από τα νοτιοδυτικά ιδιώματα της τοσκικής διαλέκτου του Μεσαίωνα και αποκομμένη[4][5] από τον κύριο κορμό και τη μετέπειτα εξέλιξη της αλβανικής γλώσσας, διατηρεί στοιχεία των μεσαιωνικών αλβανικών,[4] έχοντας παράλληλα επηρεαστεί σημαντικά από την ελληνική γλώσσα.[4][6]
Η γλώσσα πλέον βρίσκεται σε παρακμή, εν μέρει εξαιτίας της μετακίνησης των Αρβανιτών από τα χωριά τους στις ελληνόφωνες πόλεις και εν μέρει λόγω της πλήρους πολιτιστικής ενσωμάτωσης των Αρβανιτών στο ελληνόφωνο περιβάλλον.
Ιστορία
| |
Στις βυζαντινές πηγές αναφέρονται ως φύλο με κοιτίδα την περιοχή Άρβανον στο Δεσποτάτο της Ηπείρου, στην κεντρική περιοχή της σημερινής Αλβανίας.[7]
Πρώτη αναφορά γίνεται στα τέλη του 11ου αιώνα στο χρονικό του Κεδρηνού από τον Σκυλίτση:
«Στρατιάν αξιόλογον εκ τε Φράγκων και Βουλγάρων, Ρωμαίων τε και Αρβανιτών»[8]
Αργότερα, τον 12ο αιώνα η Άννα Κομηνή αναφέρει στο βιβλίο της Αλεξιάδα:
«...αυτού δε βαλλομένου απανταχόθεν παρά τε των καλουμένων Αρβανιτών...» και: «την δε γε επίλοιπον πάσαν πόλιν των εξ Αρβάνων ορμομένω Κομισκόρτη τα συνοίσοντα δια γραμμάτων υποθέμενος»[9]
Η κάθοδος των Αρβανιτών στον ελλαδικό χώρο ξεκινά στα μέσα του 13ου αιώνα μετα τις εισβολές των Νορμαδών αλλά κορυφώνεται μετά την κατάλυση του Δεσποτάτου της Ηπείρου και τη δημιουργία του μεσαιωνικού Βασιλείου της Αλβανίας.
Οι εισβολείς τα πρώτα μέτρα που παίρνουν είναι η καθιέρωση των όρων «Αλβανία» και «Αλβανοί» και η βίαιη εξάπλωση του Καθολικισμού.
Ενώ οι Γκέγκηδες κάτοικοι της Βόρειας Αλβανίας ασπάζονται τους νέους ηγεμόνες και τη θρησκεία τους,
οι Τόσκηδες κάτοικοι της Νότιας Αλβανίας, συμπεριλαμβανομένων και των Ορθόδοξων Αρβανιτών στην πλειοψηφεία τους επιλέγουν τη μετανάστευση στην Θεσσαλία, την Αιτωλία και την Πίνδο.[10]
Κατά τον 14ο αιώνα, κατέφθασαν στον Ελλαδικό χώρο διάφοροι Αρβανίτες φεουδάρχες και φύλαρχοι µε τους στρατούς τους, όπως οι Σπάτα και οι Λιόσα όπως και Αρβανίτες χωρικοί οι οποίοι δεν μπορούσαν να υποφέρουν την καταπίεση των φεουδαρχών ή των νέων κυριάρχων τους, κυρίως Σέρβων.
Οι πληθυσμοί αυτοί έφθαναν μαζικά στην Ήπειρο, στη Θεσσαλία, μετακινούμενοι αργότερα στην Εύβοια, την Αττική και την Πελοπόννησο.
Εκεί συνάντησαν ευμενή υποδοχή από τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες και ιδίως από τους δεσπότες του Μυστρά, καθώς θα βοηθούσαν στην επίλυση του δημογραφικού προβλήματος των επικρατειών τους.
Έτσι, τους δόθηκε καλλιεργήσιμη γη και εντάχθηκαν στον στρατό.[7]
Έχοντας εγκατασταθεί στην κοιλάδα του Σπερχειού από το 1380-81, οι Αρβανίτες παίρνουν άδεια από τον Πέτρο Δ΄ της Αραγωνίας να εγκατασταθούν στο Δουκάτο των Αθηνών το 1382, για την ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας του δουκάτου απέναντι στις ξένες επιδρομές.
Οι βυζαντινές πηγές αναφέρουν την εμφάνιση 10.000 Αρβανιτών στον Ισθμό της Κορίνθου το 1404-05, των οποίων την εγκατάσταση στο Δεσποτάτο του Μυστρά επέτρεψε ο δεσπότης Θεόδωρος Παλαιολόγος, παρά την καχυποψία των συμβούλων του.
Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή αυτός ο πληθυσμός προερχόταν από τη Θεσσαλία, μετά την κατάληψή της από τους Τούρκους, το 1393.
Περί το 1425, οι Βενετοί με υποσχέσεις για φοροαπαλλακτικά μέτρα προσελκύουν αρβανίτικους πληθυσμούς στη νότια Εύβοια, που παρουσίαζε δημογραφική πτώση εξαιτίας της πανώλης, η θέση της οποίας ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκή αφού γειτνίαζε με την ηπειρωτική Ελλάδα.
Η περιοχή εγκατάστασης των Αρβανιτών στην Εύβοια οριοθετήθηκε από τους Βενετούς αυστηρά στις ορεινές περιοχές της Καρυστίας, ώστε να λειτουργούν και ως προπύργιο σε εχθρικές επιθέσεις εναντίον της Αττικής.
Οι αρβανίτικες φατρίες γενικά ήταν και έμειναν πιστές στην Ελληνική Ορθοδοξία, ένα μέρος τους όμως ασπάστηκε το Ισλάμ.
Οι Αρβανίτες υπηρετούσαν στον βυζαντινό στρατό και η Δυναστεία των Παλαιολόγων τους χρησιμοποίησε συχνά σε πολλές στρατιωτικές εκστρατείες.
Σε μια περίπτωση, 6.000 Αρβανίτες από την Γλαρέντζα εστάλησαν στο πεδίο μάχης. Στα μέσα του 1454, ένας ηγέτης που ονομαζόταν Πέτρος Μπούας είχε περίπου 30.000 Αρβανίτες υπό την εντολή του.[11]
Οι Βενετοί μίσθωσαν πολυάριθμους Αρβανίτες για να υπηρετήσουν ως stradioti. Με βάση τους υπολογισμούς ενός Γάλλου αυτόπτη μάρτυρα, του Philippe de Commines (1447 - 1511), οι Αρβανίτες επιτήρησαν τις ενετικές περιοχές όπως το Ναύπλιο, ως πεζοί και έφιπποι.[12]
Από το σύνολο των μεταναστών, όσοι έφτασαν στην Πελοπόννησο και είχαν εγκατασταθεί σε δυσπρόσιτες ορεινές ζώνες, σχημάτιζαν συμπαγείς ομάδες. Καθώς συχνά δεν είχαν ενδοιασμό να τεθούν υπό τις διαταγές ενός ελληνόφωνου άρχοντα, που ήταν απευθείας απόγονος της παλαιάς αυτοκρατορικής δυναστείας, μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες αποτέλεσαν βασική εστία αντίστασης στους Οθωμανούς. Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, πολλοί Αρβανίτες συμμετείχαν στον Μακεδονικό Αγώνα (1903), όπως ο Βαγγέλης Κοροπούλης από τη Μάνδρα Αττικής.[13]
Δημογραφικά στοιχεία
Οι περιοχές στις οποίες εγκαταστάθηκαν και εντοπίζονται αρβανίτικοι πληθυσμοί είναι η Αττική[14][15], η Βοιωτία (με δυτικότερο άκρο το χωριό Στείρι), η Επαρχία Καρυστίας της νότιας Εύβοιας και συγκεκριμένα η περιοχή νοτίως του Αλιβερίου και του Αυλωναρίου (εξαιρουμένων των περιοχών της Καρύστου, του Πλατανιστού και του Μαρμαρίου), τα νησιά του Αργοσαρωνικού, η Άνδρος (βόρειο κομμάτι), η Παραδημή Ροδόπης, καθώς και τμήματα της Κορινθίας, Αργολίδας, Αχαΐας, Μεσσηνίας, και Λακωνίας
Ο σημερινός πληθυσμός των Ελλήνων Αρβανιτών δεν μπορεί να εκτιμηθεί με ακρίβεια. Κατά μία εκδοχή, φτάνει τις 150.000.[1]
Η τελευταία απογραφή στην οποία καταμετρήθηκαν οι ομιλούντες τη γλώσσα
έγινε το 1951 και αναφέρει 23.000 ομιλητές, αριθμός που κατά τους
μελετητές είναι υπερβολικά μικρός για να ανταποκρίνεται στην
πραγματικότητα.[2]
Νεότερες επιτόπιες εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό των ομιλούντων
αρβανίτικα σε 30.000 για την Αττική και τη Βοιωτία (1977) και 50.000 για
όλη την Ελλάδα (1993).[2]
Περιοχές
Τα αρβανίτικα, απαντώνται στον ελλαδικό χώρο (αν και όχι απαραίτητα στις ίδιες περιοχές με τη σύγχρονη εποχή) περίπου από τα μέσα του 13ου αιώνα[5]. Ως αρβανιτόφωνες ή μέχρι σχετικά πρόσφατα αρβανιτόφωνες περιοχές στην Ελλάδα μπορούν να θεωρηθούν οι παρακάτω:
- μέρος της Αττικής και της Βοιωτίας (με δυτικότερο όριο της αρβανιτοφωνίας το χωριό Στείρι Βοιωτίας)
- το ανατολικό άκρο του νομού Φθιώτιδος (Λοκρίδα)
- η νότια Εύβοια (μέχρι και το χωριό Αχλαδερή προς βορρά και με εξαιρέσεις την πόλη της Καρύστου, τον Πλατανιστό και το Μαρμάρι)
- η βόρεια Άνδρος (μέχρι και τα χωριά Βουρκωτή και Απροβάτου προς νότο)
- τα νησιά του Αργοσαρωνικού Σαλαμίνα, Αγκίστρι, Ύδρα, Σπέτσες και Πόρος
- η Τροιζηνία και τα Μέθανα
- η περιοχή των Γερανείων του νομού Κορινθίας,
- το ανατολικό τμήμα της Κορινθίας (Σοφικό και η ευρύτερη περιοχή του πρώην δήμου Σολυγείας) αλλά και το Κλημέντι και γύρω χωριά
- το μεγαλύτερο ανατολικό τμήμα του νομού Αργολίδος
- μέρος του νομού Αχαϊας (δυτικά της Πάτρας)
- μέρος της επαρχίας Τριφυλίας του νομού Μεσσηνίας (το Δώριο και τα γύρω χωριά, γνωστά ως Σουλιμοχώρια) που αποτελούν διοικητικά τους σημερινούς δήμους Δωρίου και Αετού
- το χωριό Δάρας Αρκαδίας καθώς και ένας μικρός θύλακας στην περιοχή του τ.δήμου Ζάρακα Λακωνίας (Χάρακας, Πιστάματα, Λαμπόκαμπος,Ρηχέα).
Τον 19ο αιώνα τα αρβανίτικα ομιλούνταν και σε χωριά της Ηλείας, της Αρκαδίας και της επαρχίας Καλαβρύτων του νομού Αχαΐας.
Τα αρβανίτικα που ομιλούνται σε κάποια χωριά των νομών Θεσπρωτίας και Πρεβέζης, στον νομό Έβρου από απογόνους προσφύγων από τα αλβανόφωνα χωριά Μεγάλο Ζαλούφι, Ιμπρίκ Τεπέ, Παζάρ Δερέ, Γιλανλή, Αλτίν Τάς, Αμπαλάρ, Σουλτάνκιοϊ, Καρατζά Χαλήλ της Ανατολικής Θράκης, στις Μάνδρες Κιλκίς από τους απογόνους προσφύγων από τη Μανδρίτσα της Ανατολικής Ρωμυλίας, στο Νομό Ροδόπης (Παραδημή, Προσκυνητές κ.α.) καθώς και στα χωριά Λέχοβο, Δροσοπηγή και Φλάμπουρο Φλωρίνης, πρέπει να διακριθούν από τα αρβανίτικα της νότιας Ελλάδας, λόγω της ιδιαίτερα στενής τους συγγένειας με τη σύγχρονη νοτιοαλβανική (τοσκική) διάλεκτο.
Σε σύγκριση με τις αλβανικές διαλέκτους των παραπάνω περιοχών, τα αρβανίτικα της νότιας Ελλάδας είναι σαφώς περισσότερο αρχαϊκά, κυρίως ως προς το λεξιλόγιο, και εγγύτερα προς τη μεσαιωνική μορφή της τοσκικής διαλέκτου.
Αρβανιτοχώρια του νομού Φθιώτιδας
Η Λιβανάτα (Λιβανάτες), η Μαλεσίνα, η Λάρυμνα, η Τραγάνα, το Μαρτίνο Φθιώτιδας, το Μάζι και ο Προσκυνάς.
Αρβανιτοχώρια του νομού Βοιωτίας
Το Στείρι, το Κυριάκι( όπου όλοι οι κάτοικοί του ακόμα μιλούν τα Αρβανίτικα), ο Ελικώνας (Ζερίκι), η Ανάληψη (Σούρπη), η Αγία Άννα (Κούκουρα), η Αγία Τριάδα (Στεβενίκο), η Κορώνια, η Ευαγγελίστρια (Ζαγαράς), το Μαυρομάτι, το Ακραίφνιο, το Κόκκινο, το Μούλκι (συνοικισμός Αλιάρτου), τα Βάγια, η Πύλη, το Πάνακτο, το Πράσινο, η Δάφνη, τα Σκούρτα, η Στεφάνη,οι Θεσπιές, η Άσκρη,το Λιοντάρι, το Νεοχώρι, το Αμπελοχώρι, ο Ελαιώνας, το Μουρίκι, το Καστρί, τα Πλατανάκια, το Νεοχωράκι, το Ύπατο, η Δομβραίνα, ο Άγιος Νικόλαος, η Ελλοπία, η Θίσβη, η Ξηρονομή, η Αλυκή, ο Πρόδρομος, η Παραλία, η Αγία Παρασκευή, τα Οινόφυτα, το Δήλεσι, ο Άγιος Θωμάς, το Κλειδί, το Λούτσιο, ο Παύλος, το Καπαρέλλι, ο Άγιος Βασίλειος, τα Λεύκτρα, η Παραλία Λιβαδόστρας,το Λουτούφιο, το Μελισσοχώρι, οι Πλαταιές, το Σχηματάρι, η Οινόη, η Πλάκα Δήλεσι, το Άρμα, η Ασωπία, η Καλλιθέα, η Τανάγρα, η Παναγία.
Αρβανίτικες περιοχές του νομού Αττικής
Τα Βίλια (Ειδύλλια), η Μάνδρα, η Οινόη, το Μάζι, ο Ασπρόπυργος, οι Ερυθρές (Κριεκούκι), το Πουρνάρι, το Πόρτο Γερμενό, η Ψάθα, η Μαγούλα, το Στενό, τα Αμπελάκια, ο Άγιος Σωτήρας (Αγιά Σωτήρα), τα Παλαιοκούνδουρα, η Περαχώρα, το Μούλκι, τα Μεσόγεια (Σπάτα οι απόγονοι της οικογένειας του Σπάτα), η Φυλή (Χασιά) και τα Άνω και Κάτω Λιόσια ('Ιλιον), το Γραμματικό, το Αγκίστρι, τα Μέθανα, η Τροιζηνία, το Καπανδρίτι, ο Αυλώνας, η Παιανία, το Κορωπί, η Κερατέα, ο Κουβαράς κ.α., Μαρκόπουλο Αττικής, Σαλαμίνα (Κούλουρη), Αιάντειο (Μούλκι).
Προέλευση και ιστορία του ονόματος
Σύμφωνα με τον Κώστα Μπίρη (1960), από το 1350 μ.Χ. έως το 1418 μ.Χ., 81.200 Αρβανίτες, μισθοφόροι στρατιώτες και οι οικογένειές τους, εγκαταστάθηκαν σε ελληνικές περιοχές, μετά από προσκλήσεις Βυζαντινών αυτοκρατόρων (Δυναστεία Παλαιολόγων), των Καταλανών και των Βενετών.
Ωστόσο στις αυθεντικές πηγές, απ' όπου αντλούν ειδικοί και μή ιστοριογράφοι, «Αρβανίτης» (ή «Αρναβούτ») σήμαινε γενικά «μισθοφόρος από τα Βαλκάνια», όρος που περιλάμβανε και Έλληνες, Σέρβους, Βλάχους κλπ.[16][17]
Οι Αρβανίτες πρωτοαναφέρονται στις βυζαντινές πηγές από τον Μιχαήλ Ατταλειάτη[18] και αργότερα – ως Αρβανίτες από το Άρβανον – στο βιβλίο της Άννας Κομνηνής, Αλεξιάδα.
Το βιβλίο ασχολείται με τις ταραχές στην περιοχή του Αρβάνου που προκάλεσαν οι Νορμανδοί κατά τη διάρκεια της βασιλείας του πατέρα της, Αυτοκράτορα Αλέξιου Α' Κομνηνού (1081 – 1118).
Ο όρος αρβανίτικα προέρχεται από τη λέξη Αρβανίται. Η ετυμολογία του ελληνικού επιθέτου αρβανίτικα προέρχεται από τη ρίζα Αρβανίτ- του ουσιαστικού Αρβανίτης, σύμφωνα με το λεξικό του Γιάννη Κουλάκη.[20] Σύμφωνα με το λεξικό του Γ. Μπαμπινιώτη, η λέξη προέρχεται από το τοπωνύμιο Άρβανα το οποίο προήλθε από το αλβανικό Ärbena.
Σε πηγές του 19ου αιώνα «Αρβανίτες» ονομάζονται και οι μουσουλμάνοι Αλβανοί που μάχονταν με το Οθωμανικό κράτος ή τον Αλή Πασά ή και αυτόνομα ως ληστές (βλ. δημοτικά τραγούδια συλλογής T. Kind).[21]
Καθώς οι Αλβανοί συνήθως ήταν επαγγελματίες οπλοφόροι, την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης, «Αρβανίτες» ή «Αρναούτηδες» ονομάζονταν επίσης οι οπλοφόροι διάφορων εθνικοτήτων.[22][23]
Πολιτισμική ταυτότητα
Στη δεκαετία του 1990, ο Αλβανός Πρόεδρος Σαλί Μπερίσα περιέγραψε τους Αρβανίτες ως αλβανική μειονότητα στην Ελλάδα.
Παραδοσιακή φορεσιά
Πρόκειται για τη Μεσογείτικη φορεσιά της Αττικής αλλά και άλλων περιοχών. Τα χαρακτηριστικά της διαφέρουν από τόπο σε τόπο, ωστόσο διατηρούν ένα κοινό βασικό μοτίβο.
Φάρα
Η φάρα είναι μορφή κοινωνικής οργάνωσης με βάση την καταγωγή (παρόμοια με το γένος). Οι Αρβανίτες ήταν οργανωμένοι σε φάρες, κυρίως κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Στην κορυφή της ιεραρχίας ήταν ο οπλαρχηγός και η φάρα έπαιρνε το όνομά του (π.χ. η φάρα του Μπότσαρη).
Αρβανίτικες φάρες
Υπήρχαν πολλές αρβανίτικες φάρες που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα (ιδίως στην Πελοπόννησο).
https://arvanitika.blogspot.com
theologos vasiliadis
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου