Είναι μια ημέρα μεγάλης σημασίας για τη χώρα μας, όπου η Μεγάλη Επίθεση ολοκληρώθηκε με επιτυχία.
Η νίκη μας είχε μεγάλο αντίκτυπο και στην ελληνική πλευρά αλλά και σε εμάς.
Επίσης, ο συγγραφέας του λεξικού «βέτο» παραθέτει το άρθρο που μας επιτρέπει να δούμε και την άλλη πλευρά του ζητήματος.
Η 9η Σεπτεμβρίου είναι η μέρα που ξεκίνησε στην Ελλάδα η
πολιτική αναταραχή που κράτησε από το 1922 έως το 1981.
Όσον
αφορά τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, που έληξε στις 9 Σεπτεμβρίου,
εξετάζουμε πάντα την τουρκική πλευρά και αγνοούμε τις πολιτικές
εξελίξεις της ελληνικής πλευράς.
Ωστόσο, η ελληνική πλευρά συνάντησε πολύ ενδιαφέρουσες πολιτικές εξελίξεις μεταξύ 1919 και 1922.
Τα ιστορικά μας βιβλία αναφέρουν πάντα το όνομα του πρωθυπουργού Βενιζέλου όταν μιλούν για την Ελλάδα.
Ως
εμπνευστής μιας σημαντικής πολιτικής κλίκας, ο Ελευθεριος Βενιζέλος
είναι ένας πολιτικός που έχει προκαλέσει μεγάλη ζημιά στην τουρκική
πλευρά από τους Βαλκανικούς Πολέμους.
Είναι
ο πρωθυπουργός που πήρε την απόφαση να καταλάβει τη Σμύρνη το 1919 και
διέταξε τις ελληνικές δυνάμεις να εγκαταλείψουν τη Σμύρνη και τα
περίχωρά της το 1920
και να αναλάβουν δράση για να καταστρέψουν την
τουρκική πολιτική οντότητα που επιχειρήθηκε να επανιδρυθεί στην Άγκυρα
υπό την ηγεσία του Μουσταφά Κεμάλ.
Βενιζέλος
Όμως μέχρι το 1920, η ελληνική κοινωνία είχε χάσει το ενδιαφέρον του για τον πόλεμο.
Οι
αντιβενιζελικές δυνάμεις, χρησιμοποιώντας την πολεμική κούραση του
λαού, ανέτρεψαν τον Βενιζέλο στις εκλογές και ήρθαν στην εξουσία με τα
συνθήματα «τέλος του πολέμου» και «μικρή αλλά έντιμη Ελλάδα».
Ωστόσο,
η κυβέρνηση που συστάθηκε υπό την προεδρία του Γκουνάρη έκανε το
ακριβώς αντίθετο από τις υποσχέσεις της και αποφάσισε να συνεχίσει με
μεγάλη ένταση το σχέδιο των ελληνικών δυνάμεων για εισβολή στην
Ανατολία.
Όλες οι
συγκρούσεις κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας δεν έγιναν
κατά την εποχή του Βενιζέλου, ο οποίος δημιούργησε το ιδανικό της
Μεγάλης Ελλάδας, το οποίο γνωρίζουμε ως Μεγάλη Ιδέα, αλλά με εντολή της
κυβέρνησης του πρωθυπουργού Γκούναρη, ο οποίος ανέβηκε στην εξουσία με
αντιπολεμική ρητορική.
Τον
δεύτερο χρόνο της διακυβέρνησης του Γκουνάρη, οι ελληνικές δυνάμεις
έπρεπε να υποχωρήσουν στην πατρίδα τους μπροστά στην τουρκική επίθεση
που ξεκίνησε στις 26 Αυγούστου 1922 και έληξε στις 9 Σεπτεμβρίου,
προκαλώντας μεγάλη αναταραχή στη χώρα.
Αυτή
η απώλεια κατέχει τόσο μεγάλη θέση στην ελληνική κοινωνική συνείδηση
που οι Έλληνες αναφέρουν αυτό το γεγονός ως Μικρασιατική Καταστροφή -
Μικρασιατική καταστροφή.
Εκτός
από την οργή του ελληνικού λαού, που δεν άντεχε άλλο το βάρος του
πολέμου, οι Έλληνες κομμουνιστές, που είχαν αντιταχθεί στον ελληνικό
στρατό ως εργαλείο ιμπεριαλιστικών στόχων από τη στιγμή που καταλήφθηκε η
Σμύρνη το 1919, είχαν αποδειχθεί ότι είχαν δίκιο. και το ενδεχόμενο
μιας κομμουνιστικής επανάστασης στη χώρα προέκυψε, 5 μέρες μετά την
απελευθέρωση της Σμύρνης.
Στις 14 Σεπτεμβρίου 1922, επιτελείς στην Αθήνα
ανέτρεψαν την κυβέρνηση με πραξικόπημα.
Η
διοίκηση του πραξικοπήματος, που ήθελε να καταστείλει τις μαζικές
διαδηλώσεις 100.000 ανθρώπων στην Αθήνα, ίδρυσε αμέσως μια επιτροπή
επανάστασης και καταδίκασε τον πρωθυπουργό Gunaris, 4 άλλους πολιτικούς
και τον Hacıanesti, τον τελευταίο αρχιστράτηγο των ελληνικών στρατών
στην Ανατολία, σε θάνατο στις 15 Νοεμβρίου, τον οποίο θεώρησαν ότι
έφταιγε στον πόλεμο.
Για
να ταπεινώσουν τους κρατούμενους, εκτελέστηκαν με πυροβολισμό στην πλάτη
καθισμένοι σε καρέκλες με την πλάτη τους αντίθετη από την έννοια της
εκτέλεσης.
Αν και ένας
γιος του Έλληνα Βασιλιά, που ήταν στρατηγός, καταδικάστηκε επίσης σε
θάνατο, η ποινή του δεν εκτελέστηκε λόγω τελεσίγραφου της βρετανικής
κυβέρνησης.
Οι
εκτελεστικές αποφάσεις λήφθηκαν τόσο γρήγορα και παράνομα που, ως
απάντηση στον κίνδυνο που ο στρατηγός Τρικόπης, ο αρχιστράτηγος του
ελληνικού στρατού, που συνελήφθη αιχμάλωτος πολέμου από τον τουρκικό
στρατό μετά τη μεγάλη επίθεση της 26ης Αυγούστου , 1922, θα εκτελούνταν
στην Ελλάδα, ο Μουσταφά Κεμάλ κράτησε τον Έλληνα στρατηγό για λίγο ακόμα
στην Καϊσέρη.
Οι
επιπτώσεις της Μικρασιατικής καταστροφής του 1922 δεν μπορούσαν να
διαγραφούν από την ελληνική κοινωνία μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του
1930.
Αν
και ο Βενιζέλος, ο οποίος επανεξελέγη πρωθυπουργός λίγο μετά το
πραξικόπημα, φαινόταν να παρέχει σταθερότητα προς τα τέλη της δεκαετίας
του 1930, η ελληνική κοινωνία παρασύρθηκε σε μια νέα αναταραχή με την
ιταλική και γερμανική κατοχή στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η οποία
ξεκίνησε το 1939.
Η
ελληνική κοινωνία, που ταρακουνήθηκε από αλλεπάλληλα πραξικοπήματα μετά
τον πόλεμο μέχρι τη δεκαετία του 1980, πέρασε μισό αιώνα στη συνεχή
σπείρα βασίλειο-δημοκρατία-πραξικόπημα μεταξύ 1922 και 1981.
Η Ελλάδα μπόρεσε να βρει ειρήνη μόνο μετά την ένταξη της στην ΕΕ το 1981.
Με
απόφαση που ελήφθη το 2010, το Ελληνικό Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε
παράνομη τη δίκη που κατέληξε σε εκτέλεση και αποκατέστησε την
αξιοπρέπεια των 6 ατόμων που εκτελέστηκαν.
Το ηθικό δίδαγμα της ιστορίας είναι ότι η διεξαγωγή του πολέμου κάποιου άλλου μπορεί να είναι δαπανηρή.
Ενώ
οι υπεύθυνοι για όσα συνέβησαν το 1919-1922 είναι ξεκάθαρα εμφανείς με
ιστορικά στοιχεία, η συμπεριφορά της Ελλάδας και του ελληνικού λόμπι με
αυτόν τον τρόπο πρέπει να θεωρηθεί ως μέρος της ιστορικής συνέχειας.
Ο Δρ. Ο Haluk Selvi έγραψε για την εξέγερση των Ελλήνων κατά της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με αφορμή την απελευθέρωση της Σμύρνης από την
κατοχή και τις σφαγές και την καταπίεση που προκάλεσαν στους Τούρκους σε
αυτή τη διαδικασία για την ανάλυση
Οι
συζητήσεις για την ελληνική κατοχή της Δυτικής Ανατολίας το 1919 και τα
γεγονότα που έλαβαν χώρα αυτή την περίοδο συνεχίζονται ακόμη.
Η Ελλάδα
και ο υποστηρικτής της, η δυτική κοινή γνώμη, προσπαθούν να
δημιουργήσουν την αντίληψη ότι οι Τούρκοι ευθύνονται για όσα έγιναν σε
αυτή τη διαδικασία.
Στην πραγματικότητα, οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης
(ΕΕ), ειδικά η Γερουσία των Ηνωμένων Πολιτειών (ΗΠΑ), θέλουν να ασκήσουν
πίεση στην Δημοκρατία της Τουρκίας παίρνοντας απόφαση ότι οι Τούρκοι
διέπραξαν «γενοκτονία» κατά των Ελλήνων, σαν να θέλουν να μειώσουν τις
ευθύνες τους ασκώντας πίεση στα κοινοβούλιά τους και αναζητώντας
εταίρους στα εγκλήματα της γενοκτονίας στη δική τους ιστορία.
Στην
πραγματικότητα, ενώ οι υπεύθυνοι για όσα συνέβησαν το 1919-1922 στην
περιοχή κατοχής που εκτείνεται από τη Σμύρνη έως την Άγκυρα, από την
Αδριανούπολη ως τη Μούγλα και την Αττάλεια είναι ξεκάθαροι και διακριτοί
με ιστορικά στοιχεία, η συμπεριφορά της Ελλάδας και του ελληνικού λόμπι
πρέπει να θεωρηθεί ως μέρος της ιστορικής συνέχειας.
Τα
γεγονότα, τα οποία παρουσιάστηκαν ως η λεγόμενη «γενοκτονία του Πόντου ή
της Ελλάδος» στις δραστηριότητες των ελληνικών λόμπι, προέκυψαν ως
αποτέλεσμα της ιδέας «απέλασης των Τούρκων από την Ευρώπη», η οποία έχει
κερδίσει ισχυρό έδαφος στην Ευρώπη από νωρίς. 19ος αιώνας και
συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Η αξιολόγηση των γεγονότων σε ιστορική
συνέχεια και η ανάλυση στοιχείων και δεδομένων αποκαλύπτουν πόσο
επαγγελματικά διαστρεβλώθηκαν τα γεγονότα από την ελληνική και δυτική
κοινή γνώμη.
Το καθεστώς των Ελλήνων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία
Ιστορικά,
οι Έλληνες που ζούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στις αρχές του 19ου
αιώνα αποτελούσαν περίπου το 15 τοις εκατό του πληθυσμού.
Οι Έλληνες
έχουν τον μεγαλύτερο πληθυσμό μεταξύ των μη μουσουλμάνων και είναι
διάσπαρτοι σε όλη τη χώρα.
Ήταν η πιο προνομιούχος τάξη στο εμπόριο, τη
διπλωματία και την κρατική διοίκηση.
Οι Έλληνες έμποροι, που
πραγματοποιούσαν σχεδόν όλο το εξωτερικό εμπόριο του κράτους, είχαν
πρακτορεία σε όλα τα οθωμανικά λιμάνια και σε σημαντικές λιμενικές
πόλεις της Ευρώπης.
Αυτή η μεγάλη δύναμη είχε ένα εμπορικό ναυτικό 600
στόλων.
Ήταν επίσης οπλισμένοι για να προστατευτούν από βορειοαφρικανούς
πειρατές.
Από
την άλλη πλευρά, η Οθωμανική Αυτοκρατορία έδωσε στο Ελληνικό
Πατριαρχείο Φενέρ την εξουσία να διορίζει Έλληνες ιερείς και ιερείς σε
όλες τις ορθόδοξες εκκλησίες που υπάγονται σε αυτήν, δηλαδή Σέρβους,
Βούλγαρους και Ρουμάνους.
Μέχρι να ξεκινήσουν οι εξεγέρσεις, τελούνταν
ελληνικές λειτουργίες σε αυτές τις εκκλησίες και οι Έλληνες ιερείς
θεωρούνταν μια ελίτ ομάδα μεταξύ άλλων εθνών.
Μάλιστα, μεταξύ 1720 και
1820, δηλαδή για περίπου 100 χρόνια, διορίστηκαν διοικητές από τους
Έλληνες Φενέρ της Κωνσταντινούπολης στα πριγκιπάτα της Βλαχίας και της
Μολδαβίας στη σημερινή Ρουμανία.
Έτσι, σχηματίστηκε μια ελληνική ελίτ
τάξη στη Ρουμανία υπό την κυριαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Αυτό
το καθεστώς των Ελλήνων ήταν μια διαδικασία που συνεχίστηκε από τότε που
ήρθαν οι Τούρκοι στην Ανατολία.
Ως κρατικοί διαχειριστές, οι Τούρκοι
παρείχαν θρησκευτική, οικονομική και πολιτιστική ελευθερία στους Έλληνες
καθώς και σε όλους τους μη μουσουλμάνους.
Επανακάλυψη του «ελληνικού» ως πολιτικού εργαλείου
Από
την άλλη, στην εποχή των νέων αφυπνίσεων στην Ευρώπη, η ελληνική
λογοτεχνία και η αρχαιοελληνική αντίληψη της δημοκρατίας τράβηξαν την
προσοχή φιλελεύθερων και εθνικιστών διπλωματών.
Οι εμπειρίες των
«Ελλήνων που ίδρυσαν μεγάλους πολιτισμούς στην ιστορία» υπό την
κυριαρχία των Τούρκων και η ανάγκη να τεθεί ένα τέλος σε αυτήν την
κατάσταση όσο το δυνατόν συντομότερα, συζητήθηκαν σε κάθε είδους
λογοτεχνία και προφορικές εκφράσεις στα κοινοβούλια του οι χώρες.
Ισχυρά
κράτη, ιδιαίτερα η Ρωσία, που ήθελε να διεισδύσει στην παγκόσμια
πολιτική μέσω των Βαλκανίων και να κυριαρχήσει στη Μεσόγειο,
ενδιαφέρθηκαν για την τύχη των Ελλήνων που ζούσαν στα οθωμανικά εδάφη,
ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο.
Στην Αγγλία και τη Γαλλία, την πατρίδα του
φιλελευθερισμού και του εθνικισμού, όλες οι τάξεις των διανοουμένων
ενδιαφέρθηκαν για τους Έλληνες.
Έδωσαν εκτεταμένο χώρο σε αυτό το έθνος
στα έργα τους με συμπάθεια.
Τούρκοι και Έλληνες περιγράφονταν δημοσίως
ως Δίας και Άδης.
Βλέποντας
το χέρι να τους απλώνεται από τα δυτικά και τα βόρεια, οι Έλληνες
χρησιμοποίησαν τη Φιλική Εταιρεία, την οποία ίδρυσαν στην Οδησσό το 1814
με την υποστήριξη και την ενθάρρυνση του συμβούλου του Ρώσου Τσάρου
Αλέξανδρου Υψηλάντη, ως εργαλείο για να απαλλαγούν από την Οθωμανική
κυριαρχία.
Η πρώτη εξέγερση κατά της Οθωμανικής κυριαρχίας ξεκίνησε το
1817, εξαπλώθηκε στην Πελοπόννησο το 1821 και η Ελλάδα ιδρύθηκε με τη
Συνθήκη της Αδριανούπολης που υπογράφηκε μετά τον Οθωμανορωσικό πόλεμο
του 1828-29.
Κατά
τη διάρκεια της ελληνικής εξέγερσης, όλες οι εκκλησίες της Ευρώπης
θεώρησαν αυτό το γεγονός σταυροφορία.
Ο Άγγλος συγγραφέας Λόρδος Μπάιρον
ήρθε στη Μόρια για να υποστηρίξει τη χώρα όπου ζούσαν αυτοί οι άνθρωποι
και τους πολέμους τους, για τους οποίους έτρεφε μεγάλη συμπάθεια.
Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία·
Εμπόδισε την Οθωμανική Αυτοκρατορία να
αποτρέψει το χάος και κατέστρεψε τον οθωμανικό στόλο στο Ναζαρίν, παρόλο
που δεν υπήρξε πόλεμος μεταξύ τους.
Η ίδρυση του Ελληνικού Κράτους, με
την υποστήριξη ενός μεγάλου κράτους και της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης,
προκάλεσε και άλλα χριστιανικά έθνη που ζούσαν εντός της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας.
Η προσφυγή στη βία, η διάδοση ψευδών ειδήσεων για σφαγή
εναντίον τους, η παραπλάνηση της κοινής γνώμης και η κινητοποίηση των
θρησκευτικών συναισθημάτων σε σημαντικά κέντρα της Ευρώπης έγιναν ο
σημαντικότερος τρόπος δράσης των ελληνικών επιτροπών και η ευρωπαϊκή
κοινή γνώμη προετοίμασε το έδαφος για αυτό.
Προσπάθεια εκτουρκισμού της Πελοποννήσου
Την
περίοδο αυτή έγιναν μεγάλες σφαγές κατά των Τούρκων που ζούσαν στη
Μόρα, στο Ναβαρίνο, στην Τριπολιτσά και στα νησιά. Ξεκίνησαν οι
μεταναστεύσεις από τη Μόρα.
Μετά την πτώση της πόλης της Τρίπολης στα
χέρια Ελλήνων ανταρτών στις 23 Σεπτεμβρίου 1823, περισσότεροι από 10
χιλιάδες Μουσουλμάνοι και Εβραίοι έχασαν τη ζωή τους στη σφαγή στην
πόλη.
Στην πραγματικότητα, ο Βρετανός ιστορικός Walter Alison Phillips,
στο βιβλίο του "The War of Greek Independence, 1821 to 1833", δήλωσε ότι
οι κάτοικοι της Tripoliçe σφαγιάστηκαν από μια βάναυση συμμορία για 3
ημέρες, ότι δεν υπήρχαν διακρίσεις με βάση ηλικία και φύλο, ότι οι
άνθρωποι βασανίζονταν πριν σκοτωθούν και ότι ήταν παρούσες
μουσουλμανικές μάζες Θα έγραφε ότι οι κοινότητες σφαγιάζονταν ανελέητα
στα κοντινά βουνά.
Τώρα
ήταν δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η Πελοπόννησος είχε κάποτε μεγάλο
τουρκικό πληθυσμό.
Ωστόσο, ανάμεσα σε αυτές τις οικογένειες υπήρχαν
πλούσιοι αγρότες, έμποροι και δημόσιοι υπάλληλοι.
Οι Τούρκοι έζησαν εδώ
για 400 χρόνια και θεωρούσαν αυτό το μέρος πατρίδα τους. Αυτοί οι
άνθρωποι σκοτώθηκαν εσκεμμένα και βάναυσα από τους γείτονές τους και
όσοι το έκαναν δεν έδειξαν ποτέ τύψεις.
Ωστόσο, ενώ η χερσόνησος της
Πελοποννήσου καθαριζόταν από Τούρκους, η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, οι
θρησκευτικοί θεσμοί, τα διπλωματικά κέντρα και οι κυβερνήσεις παρέμειναν
σιωπηλοί για αυτές τις σφαγές, που θα συνεχίζονταν μέχρι το 1922, και
μάλιστα έλεγαν και έγραφαν ότι οι Τούρκοι το άξιζαν.
Οι
χειρότερες από αυτές τις σφαγές έγιναν κατά των Μουσουλμάνων από
Έλληνες, Σέρβους και Βούλγαρους σε όλη τη βαλκανική γεωγραφία κατά τους
Βαλκανικούς Πολέμους το 1912-1913.
Ο προγραμματιστής της εκδήλωσης ήταν η
Ρωσία και υποστηρικτές της ήταν η Αγγλία και η Γαλλία. Ο Justin
McCarthy στο έργο του «Death and Exile», αναφέρει ότι μεταξύ 1821 και
1922 στα Βαλκάνια, περισσότεροι από 5 εκατομμύρια Τούρκοι εκδιώχθηκαν
από τη χώρα τους και 5,5 εκατομμύρια Τούρκοι πέθαναν από πείνα και
ασθένειες, μερικοί από αυτούς σκοτώθηκαν σε πολέμους και κάποιοι ενώ
έβρισκαν καταφύγιο.
Έγραψε.
Οι αμερόληπτες στατιστικές πληθυσμού τόσο της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όσο και της Ευρώπης αποκαλύπτουν ξεκάθαρα τις
αλλαγές που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του αιώνα.
Πραξικόπημα στην Ελλάδα και η γέννηση του Βενιζέλου
Την
περίοδο αυτή, οι κρίσεις που αντιμετώπισε η Οθωμανική Αυτοκρατορία και
κάθε χαμένος πόλεμος αξιολογήθηκαν ως ευκαιρίες από την Ελλάδα.
Στο
τέλος των Βαλκανικών πολέμων, η Ελλάδα κατέλαβε σημαντικό μέρος της
Μακεδονίας, συμπεριλαμβανομένης της Νότιας Ηπείρου και της Θεσσαλονίκης,
καθώς και ορισμένα νησιά του Αιγαίου.
Εν τω μεταξύ, η Ελλάδα προσάρτησε
και το νησί της Κρήτης.
Η εξέγερση στην Κρήτη αποκάλυψε έναν νέο Έλληνα
εθνικό ήρωα: τον Βενιζέλο.
Όταν ξεκίνησε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, ο
βασιλιάς Κωνσταντίνος και ο πρωθυπουργός Βενιζέλος βρίσκονταν στην
Ελλάδα.
Ο
μεγαλύτερος παράγοντας για τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο
Πόλεμο ήταν η δυνατότητα απόκτησης νέων εδαφών στη Δυτική Ανατολία,
δηλαδή η ευκαιρία υλοποίησης της Μεγάλης Ιδέας (η ιδέα της αναβίωσης της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας), που είναι ο ιστορικος ιδεαλισμός της Φιλικής
Εταιρείας.
Ο Βενιζέλος, που επιχείρησε πραξικόπημα κατά του βασιλιά που
ήταν απρόθυμος να συμμετάσχει στον πόλεμο, υποχώρησε ανεπιτυχώς στη
Θεσσαλονίκη, όπου ίδρυσε de facto κυβέρνηση και πολέμησε κατά του
βουλγαρικού και του τουρκικού στρατού στο Μακεδονικό Μέτωπο ως σύμμαχος
της Αγγλίας και της Γαλλίας.
Τελικά, η Αγγλία και η Γαλλία εισέβαλαν
στην Ελλάδα το 1917, εκθρόνισαν τον βασιλιά Κωνσταντίνο, έκαναν βασιλιά
τον μικρότερο γιο του Αλέξανδρο και έβαλαν τον Βενιζέλο επικεφαλής της
χώρας.
Επιτέθηκαν στους Τούρκους εξαναγκάζοντας την Ελλάδα σε πόλεμο.
Η
Ρωσία, η Αγγλία και η Γαλλία το έκαναν επίσης όταν η Ελλάδα κέρδισε την
ανεξαρτησία της και διόρισαν τον Όθωνα από τη Βαυαρική Δυναστεία ως
βασιλιά των Ελλήνων που ήταν ανίκανοι να αυτοκυβερνηθούν.
Τις
ημέρες που ο Βενιζέλος ήταν μοναδικός κυρίαρχος της Θεσσαλονίκης, στις
18 Αυγούστου 1917 ξέσπασε στη Θεσσαλονίκη πυρκαγιά και άλλαξε εντελώς
την κοινωνικο-πολιτιστική δομή της πόλης.
Στο τέλος της πυρκαγιάς, που
διήρκεσε 32 ώρες, κάηκε έκταση 1 εκατομμυρίου τετραγωνικών μέτρων,
δηλαδή το 32 τοις εκατό της πόλης, 9.500 σπίτια έγιναν άχρηστα και 72
χιλιάδες άνθρωποι έμειναν άστεγοι.
Η φωτιά έπληξε ιδιαίτερα την περιοχή
όπου ήταν συγκεντρωμένος ο τουρκικός και εβραϊκός πληθυσμός της πόλης.
Μετά την πυρκαγιά, η περιοχή απαλλοτριώθηκε και εγκαταστάθηκαν Έλληνες,
η
πληθυσμιακή δομή της πόλης άλλαξε έναντι Τούρκων και Εβραίων
και η
Θεσσαλονίκη μετατράπηκε σε ελληνική πόλη.
Αυτή η πράξη καύσης ξεκίνησε
μια παράδοση που θα διαρκούσε από τη δεκαετία του 1820 έως τη δεκαετία
του 1970 και εφαρμόστηκε στη Σμύρνη τον Σεπτέμβριο του 1922.
[Καθ. Ο Δρ. Ο Haluk Selvi είναι μέλος ΔΕΠ στο Πανεπιστήμιο Sakarya.]
*Οι απόψεις στα άρθρα ανήκουν στον συγγραφέα και ενδέχεται να μην αντικατοπτρίζουν τη συντακτική πολιτική του Anadolu Agency.
Η κινητικότητα και οι ταυτότητες των ανθρώπων μεταξύ της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του Βασιλείου της Ελλάδας στο πρώτο μισό
του 19ου αιώνα: Η περίπτωση της περιφέρειας Θεσσαλίας
Οι
Έλληνες, που κατείχαν τη δεύτερη θέση μετά τους μουσουλμάνους σε
πληθυσμό στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ζούσαν σε αυτονομία και υπηρέτησαν
πιστά το κράτος.
Η κατάσταση αυτή άλλαξε με την Ελληνική Επανάσταση που ξέσπασε στον Μορέα το 1821 και κράτησε μέχρι το 1829.
Το 1830 αναγνωρίστηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις η ανεξαρτησία του Ελληνικού Κράτους (Βασίλειο μετά το 1833).
Το 1832 καθορίστηκαν τα σύνορα της Ελλάδας.
Ο
πληθυσμός των Ελλήνων που ζούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία εκείνη την
εποχή ήταν περίπου τρεις φορές μεγαλύτερος από τον ελληνικό πληθυσμό
στην ανεξάρτητη Ελλάδα.
Η
συζήτηση της έρευνας που έγινε μέχρι τώρα για τις μετακινήσεις των
ανθρώπων μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του Βασιλείου της
Ελλάδας επικεντρώθηκε, εν ολίγοις, στο «ποια πλευρά είχε περισσότερες
μεταναστεύσεις προς ποια πλευρά;».
Ωστόσο, η ποσότητα των μεταναστών δεν προσδιορίστηκε σε αυτές τις μελέτες.
Επιπλέον,
δεδομένου ότι η διαφορά μεταξύ των εννοιών «μετανάστευση» και «μεταφυγή
στο εξωτερικό» δεν προσδιορίζεται και δεν υπάρχει περιορισμός περιοχής
και ημερομηνίας, η κατάσταση των λαϊκών κινημάτων δεν μπορεί να γίνει
σαφώς κατανοητή.
Ούτως ή άλλως, δεν φαίνεται δυνατό να ληφθεί πλήρης στατιστική κατάσταση των λαϊκών κινημάτων μετά το 1821.
Ωστόσο, η εξέταση μιας συγκεκριμένης περιοχής και περιόδου θα είναι χρήσιμη για μελλοντική έρευνα.
Επομένως,
αυτό το άρθρο εξετάζει τις μετακινήσεις του λαού στην Περιφέρεια
Θεσσαλίας -που έγινε παραμεθόριος ιδιαίτερα μετά το 1832- από την ίδρυση
της Ελλάδας, δηλαδή το 1830, μέχρι το 1856, όταν κηρύχθηκε το
Μεταρρυθμιστικό Διάταγμα.
Στη
συνοριακή περιοχή μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Ελλάδας,
όχι μόνο Οθωμανοί Έλληνες και ορθοδοξοι Έλληνες, αλλά και Μουσουλμάνοι και
άλλες ομάδες (Βλάχοι, Αλβανοί) διέσχιζαν τα σύνορα συμμετέχοντας σε
αυτές τις κινήσεις.
Όσοι ζούσαν στη συνοριακή περιοχή συνέχισαν σε μεγάλο βαθμό τις μετακινήσεις τους πριν από το 1830.
Αυτές
οι αμοιβαίες επισκέψεις στην Περιφέρεια Θεσσαλίας οφείλονταν σε λόγους
όπως το εμπόριο, η δουλεία, η εργασία σε αγροκτήματα και η συνάντηση με
συγγενείς.
Μάλιστα είναι
γνωστό ότι κάποιοι Έλληνες στρατιώτες και εγκληματίες διέφυγαν στην
οθωμανική επικράτεια και κάποιοι Οθωμανοί στρατιώτες και εγκληματίες
διέφυγαν στην Ελλάδα.
Οι
Έλληνες που διέφυγαν στην οθωμανική επικράτεια, αφού ερευνήθηκαν από
Οθωμανούς αξιωματούχους της περιοχής, εγκαταστάθηκαν στο Μοναστήρι, που
ήταν μακριά από τα σύνορα και όπου βρισκόταν ο Ρουμελιανός στρατός.
Οι
Οθωμανοί στρατιώτες που επέστρεφαν στην Ελλάδα μετά από λίγο καιρό
απόδρασης στάλθηκαν σε στρατούς στην Ανατολία ή στην Αραβία ή τους
έβαλαν να δουλέψουν στα ανθρακωρυχεία στην Εργύρη.
Είναι
γνωστό ότι υπήρχαν τουλάχιστον 1000 άτομα που ήταν στην πραγματικότητα
Οθωμανοί πολίτες, αλλά διέφυγαν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της
Ελληνικής Επανάστασης ή τις περιόδους μετά από αυτήν, επέστρεψαν στη
Θεσσαλία και την Ήπειρο μετά από λίγο και αποδέχθηκαν ξανά την οθωμανική
εθνικότητα.
Εκτός από αυτούς, ο αριθμός όσων ήθελαν να επιστρέψουν ήταν περίπου 8.500 νοικοκυριά και 43 άτομα.
Αλλά δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για αυτές τις δύο καταστάσεις στα έγγραφα.
Εξαιτίας αυτού, Δεν είναι ακριβώς σαφές πότε και γιατί τα άτομα αυτά διέφυγαν και οι λόγοι της επιστροφής τους.
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία έδωσε στους παλιννοστούντες απαλλαγή δύο ή τριών ετών και ελάφρυνε τους άλλους φόρους τους.
Όσοι όμως επέστρεφαν έπρεπε να βρουν έναν εγγυητή.
Η επιστροφή τους έγινε κυρίως μετά το 1841.
Οι επιστροφές αυξήθηκαν ιδιαίτερα το 1848.
Εκτιμάται
ότι οι λόγοι της επιστροφής ήταν η κακή κατάσταση στην Ελλάδα
(εξέγερση, κινήματα ληστών και φυσικές καταστροφές κ.λπ.), η πιο
ευαίσθητη διοίκηση της οθωμανικής κυβέρνησης στις Περιφέρειες Θεσσαλίας
και Ηπείρου αφού ήταν παραμεθόριες περιοχές και οι ελπίδες που
δημιουργήθηκαν. για το Gülhane Hatt-i Imperial και τις μεταρρυθμίσεις.
Αν
και όσοι είχαν ελληνική εθνικότητα μπορούσαν να γίνουν έμποροι στην
οθωμανική επικράτεια, δεν μπορούσαν να γίνουν τουρκοι υπηκοοι ή να
κληρονομήσουν από έναν Οθωμανό υπήκοο.
Επομένως, όσοι επέστρεψαν αποδέχτηκαν ξανά την οθωμανική εθνικότητα.
