ΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Η ποντιακή είναι γλώσσα ιδιαίτερη κι όχι διάλεκτος της Νεοελληνικής.
Για να το καταλάβουμε αυτό πρέπει να ανατρέξουμε στην Κοινωνική Ανθρωπολογία, που δεν ανέχεται τις «πολιτικές κερδοσκοπίες».
Αρχικά, ο γλωσσικός χάρτης της βορειοανατολικής Μικρασίας περιλάμβανε τεσσάρων ειδών γλωσσικά όργανα, αντίστοιχα με τις υπάρχουσες μορφές της παραγωγής:
1. Φυλετικές γλώσσες κινητών, νομαδικών ανθρώπινων ομάδων, που από άποψη φωνητικής και λεξιλογίου έμοιαζαν σίγουρα με τις γλώσσες των καυκασιανών φυλών στ’ ανατολικά και με τις γλώσσες των άλλων μικρασιατικών φυλών στα δυτικά.
2. Γλώσσες Λαβυρίνθων, στα μέρη όπου κάποιες φυλές σταθεροποιούνταν, κυρίως γύρω από μεταλλεία. Οι γλώσσες αυτές, εξειδικευμένες σε τεχνικές διαδικασίες πιο περίπλοκες, πρέπει να ‘ταν σε όλο και μικρότερη επικοινωνία με τις φυλετικές γλώσσες και σε όλο και μεγαλύτερη επικοινωνία με τα γλωσσικά όργανα άλλων Λαβυρίνθων της Μικρασίας και ίσως και με πιο μακρινούς Λαβυρίνθους της Ασίας, της Αφρικής και της Ευρώπης.
Έτσι, όχι μόνο η δομή τους θά ‘πρεπε νά ‘ναι διαφορετική από τη δομή των φυλετικών γλωσσών, μιας και εξυπηρετούσαν διαφορετικές, πιο σύνθετες μορφές της παραγωγής, αλλά και το λεξιλόγιό τους έπρεπε να είχε πολλά κοινά με τα λεξιλόγια άλλων γλωσσών άλλων λαβυρινθικών πολιτισμών με ανάλογες σχέσεις της παραγωγής. Κι αυτό ανεξάρτητα από τις αρχικές γλώσσες των φυλών που συμπτύχθηκαν γύρω από το Λαβύρινθο, γιατί οι φυλετικές αυτές γλώσσες πρέπει να επισκιάστηκαν προοδευτικά από τη γλώσσα του Λαβύρινθου αφού οι φορείς του εντάχθηκαν στην εξειδικευμένη παραγωγή της οποίας ο Λαβύρινθος εξυπηρετούσε τη γνωσιολογική παρακαταθήκη, συστηματοποίηση, αναπαραγωγή και εξέλιξη.
Τέτοια γλώσσα έπρεπε νάναι η γλώσσα του Ουραρτού
κι η γλώσσα των Μικρών Κομάνων,
που οι αρχαιολόγοι τη θεωρούν ασιατική.
3. Γλώσσες Ακροπόλεων, δηλαδή γλώσσες μεγαλιθικών κάστρων, που τα ‘χτισαν και τα ‘χουν για βάση τους ομάδες πολεμιστών χωρίς αναγκαστικά κοινή φυλετική καταγωγή, και που ορμώμενες απ’ αυτά επεμβαίνουν παρασιτικά στην παραγωγή των φυλετικών και των λαβυρινθικών κοινωνικών ομάδων και προσπαθούν να την οργανώσουν με τη βία των όπλων κατά τρόπο που να διασφαλίσουν την παρασιτική τους επιβίωση. Οι γλώσσες των κοινωνικών αυτών σχηματισμών είναι αρχικά «αργκό» διαφυλετικές.
Είναι δηλαδή, ως προς το λεξιλόγιό τους, συνονθύλευμα των φυλετικών γλωσσών απ’ τις οποίες προέρχονται οι πολεμιστές, οι αρχικοί κτήτορες της Ακρόπολης. Η δομή τους είναι πιο απλουστευμένη, πιο ορθολογιστική θά ’λεγα, και από τη δομή των φυλετικών γλωσσών και από τη δομή των γλωσσών των Λαβυρίνθων.
Γιατί και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις, η γλώσσα είναι όργανο που η γνώση και η χρήση του προϋποθέτει μύηση στην παραγωγική δραστηριότητα την οποία εξυπηρετεί, και που είναι περίπλοκη και απλησίαστη από τους αμύητους. Ενώ στη γλώσσα των Ακροπόλεων, όπου η κύρια δραστηριότητα είναι η πολεμική, η μυητική διαδικασία είναι απλούστατη, και σχεδόν ανύπαρκτη. Έτσι τον κύριο λόγο τον παίζει ο λεξιλόγιο, ενώ οι κανόνες της δομής της γλώσσας είναι υπεραπλουστευμένοι.
Τέτοια γλώσσα είναι η χιττιτική
και η χουριτική
κι αργότερα η φρυγική,
γι’ αυτό και δεν μπορούν οι γλωσσολόγοι να την κατατάξουν.
Γιατί περιέχει στοιχεία λεξιλογίου και από ασιατικές γλώσσες και από καυκασιανές και από ευρωπαϊκές.
Τέτοια γλώσσα ήταν και η ομηρική ελληνική.
4. Γλώσσες άστεων, δηλαδή κοινωνικών οργανισμών ακόμα πιο σύνθετων, όπου γύρω από μιαν Ακρόπολη συμπτύχθηκαν και φυλετικές ομάδες και Λαβύρινθοι, σ’ ένα οργανωτικό σχήμα όπου υπερισχύουν οι πολεμιστές αλλά που η εξειδικευμένη γνώση και η παράδοση συστηματοποίησης των Λαβυρίνθων χρησιμοποιείται για το διακανονισμό της συμβίωσης όλων αυτών των διαφορετικής οργάνωσης και παραγωγικής δραστηριότητας ομάδων.
Οι γλώσσες αυτές έχουν αναγκαστικά γραφή και γραμματική και… συντακτικό, πράγμα που σημαίνει μια προσπάθεια σύνταξης των διάφορων παραγωγικών δραστηριοτήτων και σχέσεων, καθώς και των φωνητικών τους ονομασιών, σε ένα σύστημα εύχρηστο και λειτουργικό, που να εξυπηρετεί την αλληλοσυμπλήρωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων.
Τέτοια γλώσσα θα πρέπει να ήταν η λυδική, η γλώσσα της Τροίας.
Τέτοιες γλώσσες μιλούσαν κι οι κάτοικοι των ελλαδικών αποικιών που χτίστηκαν γύρω στον 7ο αιώνα π.Χ. στα παράλια του Πόντου: την αιολική, την αχαϊκή, την αττική και κυρίως την ιωνική.
Απ’ όλες αυτές η πιο οργανωμένη και συστηματοποιημένη ήταν οπωσδήποτε η αττική, γιατί κι αθηναϊκή κοινωνία που την έφτιαξε ήταν κι εκείνη οργανωμένη κατά τρόπο που να συνδυάζει πιο αποτελεσματικά από όσο στα άλλα άστη τις παραγωγικές δραστηριότητες των ανθρώπινων ομάδων που συμβίωναν στα πλαίσιά της.
Όμως όταν μεγάλωσε η επικοινωνία των άστεων αναμεταξύ τους κι όταν κατέληξαν όλα μαζί ν’ αποτελέσουν ένα τεράστιο κρατικό δίκτυο με την πρωτοβουλία του Αλέξανδρου, δημιουργήθηκε μία αργκό απ’ όλες τις γλώσσες, η αλεξανδρινή ελληνική, που είναι και η πρώτη γλώσσα στην οποία μπορούμε να δώσουμε την ονομασία «ελληνική» χωρίς να κάνουμε αναχρονισμό αντιεπιστημονικό. Η γλώσσα αυτή ήτανε πολύ μακριά από τις φυλετικές γλώσσες, γιατί και οι γλώσσες από τις οποίες συντέθηκε, η αιολική, η ιωνική, η αχαϊκή, η δωρική, η αττική, ήταν κάθε άλλο παρά φυλετικές γλώσσες. Ήταν κι αυτές σύνθετες γλώσσες άστεων. Η τυποποίηση του αλεξανδρινού άστεως, που ξεπέρασε τις τοπικές ιδιομορφίες, έφερε στην επιφάνεια μία γλώσσα με απλούστερο συντακτικό και γραμματική.
Ύστερα, η δημιουργία τού ακόμα πιο μεγάλου δικτύου άστεων με πρωτοβουλία των ρωμαίων, δημιούργησε μια νέα αργκό, ελληνορωμαϊκή, όπου, χωρίς να χαλάσει η απλουστευμένη δομή της αλεξανδρινής ελληνικής, εισχώρησαν σ’ αυτή πάμπολλα στοιχεία λατινικά, ένα τεράστιο λεξιλόγιο σχετικό με την κοινωνική συστηματοποίηση, δηλαδή τη νομολογία και τη διοίκηση, τον εξουσιασμό και την κατεύθυνση των ομάδων και των ατόμων, καθώς και με την επιβολή της συστηματοποίησης αυτής με τη βία, την τιμωρία, τη φορολογία, τη χρονολογία, την αξιολόγηση, τη μέτρηση, τη ρύθμιση, το ζύγισμα, την πρόβλεψη, τον προκαθορισμό.
Η νέα αυτή ελληνορωμαϊκή αργκό είναι η λαϊκή βυζαντινή γλώσσα, η «ρωμαίικη», της οποίας η ποντιακή αποτελεί μέρος και συνέχεια με κάποιες ιδιοτυπίες. Οι ιδιοτυπίες αυτές έχουν σχέση και με τους Λαζούς, όπως και με τους άλλους υπαίθριους λαούς του Πόντου, αλλά έχουν σχέση και με την ακριτική δραστηριότητα των Ποντίων και την τριβή τους με το Ισλάμ, τον περσικό και τον αραβικό πολιτισμό, καθώς και με τον οθωμανικό πολιτισμό, τον πολιτισμό του παζαριού, που γενίκευσε τη βιοτεχνική παραγωγή και ανταλλαγή στα πλαίσια της νεώτερης σύνθεσης υπαίθρου και πόλης, της πιο αποτελεσματικής απ’ όλες τις προηγούμενες.
Σίγουρα, οι αρχαιότερες ελληνόφωνες γλώσσες, και ειδικά η ιωνική που κυριαρχούσε στα άστη της ποντιακής παραλίας, είχαν εξαφανιστεί ήδη ή προσαρμόστηκαν στις ανάγκες της ελληνορωμαϊκής αργκό. Σίγουρα, μια μικτή αργκό από στοιχεία της ιωνικής ελληνικής και των ντόπιων φυλών είχε αρχίσει να δημιουργείται στα ποντιακά άστη ήδη από την αλεξανδρινή εποχή κι ίσως από πιο πριν. Και οπωσδήποτε η τοπική αυτή αργκό άρχισε να τυποποιείται και να ‘ρχεται πιο κοντά στις άλλες ελληνόφωνες ανάλογές της, με την κυριαρχία του χριστιανισμού πρώτα και ύστερα με την προσχώρηση του κράτους των Λαζών στο Βυζάντιο.
Αν προσέξουμε όμως τον κύριο ρόλο που έπαιξαν οι Πόντιοι ακρίτες στο κεντρικό οροπέδιο της Μικρασίας, δηλαδή στη δημιουργία της «ρωμαίικης συνείδησης», θα πειστούμε για το ότι η «ελληνολαζική» αυτή αργκό έπαιξε ρόλο σημαντικό στην τυποποίηση της βυζαντινής λαϊκής γλώσσας, της «ρωμαίικης», που βρίσκεται στη ρίζα της νέας ελληνικής γλώσσας. Γι’ αυτό δεν θά ‘τανε σωστό να θεωρήσουμε την ποντιακή γλώσσα διάλεκτο της νέας ελληνικής, παρά σαν αρχαιότερο κορμό από τον οποίο φύτρωσαν οι διάφορες τοπικές συνθέσεις από τις οποίες φτιάχτηκε η νέα ελληνική.
Είναι γλώσσα λοιπόν ξεχωριστή κι αυτόνομη η ποντιακή ή τα «λάζικα». Είναι γλώσσα με διαλέκτους δικές της, με πάμπολλες διαλέκτους που απέχουν αρκετά η μία από την άλλη. Είναι γλώσσα με δομή ιδιότυπη, και ξέχωρη από τη δομή της νεοελληνικής, αν και πολλές της διάλεκτοι έχουν πολλά κοινά στη δομή τους με τη δομή διαλέκτων ελλαδικών που τα σημάδια τους τα βρίσκουμε στη νεοελληνική. Π.χ. η θέση των λέξεων μέσα στη φράση μοιάζει περισσότερο με τη θέση που έχουν στη… λατινική, ή στην… τουρκική, όχι την κεντροασιατική τουρκική, βέβαια, αλλά την οθωμανική τουρκική που διαμορφώθηκε στη Μικρασία υπό την επιρροή των ντόπιων γλωσσών.
Το ρήμα μπαίνει τελευταίο, πράμα που σημαίνει ότι η οργάνωση της κοινωνίας είναι τέτοια που η πράξη η ίδια έχει λιγότερη σημασία απ’ όσο οι συνθήκες στις οποίες γίνεται και οι κοινωνικές σχέσεις στις οποίες εντάσσεται η πράξη.
Το αντικείμενο και το κατηγορούμενο μπαίνουν πριν απ’ το υποκείμενο, πράμα που σημαίνει ότι η οργάνωση της κοινωνίας είναι τόσο ομαδιστική που το υποκείμενο χαρακτηρίζεται και αξιολογείται από το αντικείμενο και το κατηγορούμενο, τα οποία έχουν μεγαλύτερη σημασία απ’ αυτό.
Πολλές φορές το υποκείμενο το ίδιο πάει τελευταίο, μετά και από το ρήμα, για να τονίσει το πόσο είναι μικρότερης σημασίας το υποκείμενο, ο πράττων, και από το τι κάνει και από το σε ποιον το κάνει.
Στη σύνθετη φράση μπαίνουν πρώτα οι δευτερεύουσες προτάσεις και μετά οι κύριες, πράμα που σημαίνει ότι οι συνθήκες, οι σχέσεις, οι δευτερεύουσες για μας πράξεις, έχουν περισσότερη σημασία από τη θεωρούμενη στη νεοελληνική κύρια πράξη. Πρέπει νά ‘ναι γνωστές εκ των προτέρων οι συνθήκες, οι προϋποθέσεις της πράξης, για νά ‘χει ο ακροατής προετοιμαστεί ν’ αντιμετωπίσει την κύρια πράξη και να την αξιολογήσει.
Βέβαια δεν αποκλείεται και η ελληνική σύνταξη, οι θέσεις που έχουν οι λέξεις στη νεοελληνική γλώσσα. Γιατί η ποντιακή είναι πολύ πιο… ελαστική κι απ’ τη νεοελληνική, που είναι στη σύνταξή της η πιο ελαστική ίσως γλώσσα της Ευρώπης. Κι αυτό γιατί η ποντιακή είναι, όπως και η… αραβική, μια γλώσσα προσωδιακή. Έχει ρυθμό και δε νοείται κάτι ειπωμένο στα ποντιακά να είναι άρυθμο ή κακόρυθμο. Τα σωστά ποντιακά είναι… σε στίχους· λέγονται, εκφωνούνται σε στίχους. Έτσι αποφεύγονται οι χασμωδίες, όπως στο δουλεμένο δημοτικό τραγούδι τής οποιασδήποτε νεοελληνικής διαλέκτου. Κι όπως στις διαλέκτους, η ποντιακή χρησιμοποιεί παραπανίσιες συλλαβές, που τις κολλάει για ευφωνία και ευρυθμία στο τέλος και στην αρχή των λέξεων.
Μ’ άλλα λόγια, οι κανόνες της ποντιακής είναι κανόνες ευφωνίας, κανόνες ευρυθμίας, κανόνες μελωδικότητας της γλώσσας. Η γλώσσα αυτή δεν έχει… πρόζα. Δεν έχει πεζό λόγο. Κι απ’ όσους την έγραψαν φαίνεται ξεκάθαρα ποιοι την ήξεραν βαθιά και ποιοι την έγραψαν για μανιέρα, ενώ στην πραγματικότητα σκέφτονταν στη νεοελληνική ή σ’ άλλη γλώσσα. Μεγάλο δείγμα της μελωδικότητας της ποντιακής είναι η αστάθεια του τόνου στη δισύλλαβη και στην πολυσύλλαβη λέξη. Ένα παράδειγμα: το «ζιπουνάκι», το ζακετάκι, που το λένε «ζουπουνόπον» στα ποντιακά, μπορεί να τονιστεί και στην προπαραλήγουσα και στην … αντιπροπαραλήγουσα, δηλαδή να γίνει «ζουπούνοπον» και «ζούπουνοπον» ανάλογα με το ρυθμό του στίχου ή της κουβέντας στην οποία χρησιμοποιείται.
«Άλλαξον το ζουπόνοποσ’ και βάλεν τον καλόν-ιν», δηλαδή: «Άλλαξ’ το ζιπουνάκι σου και βάλε το καλό».
Και σ’ άλλη δυνατή εκφώνηση:
«Το ζούπουνοπο σ’ άλλαξον και βάλεν τον καλόν-ιν».
Παίρνουμε το παράδειγμα από την «Ιστορική Γραμματική της Ποντιακής Διαλέκτου» του Άνθιμου Παπαδόπουλου, μόνο και μόνο για να πούμε εδώ, και κάποτε πρέπει να ειπωθεί, πόσο κακό έκανε ο συχωρεμένος, προσπαθώντας να παρουσιάσει την ποντιακή σαν τυποποιημένη διάλεκτο της νεοελληνικής με απολιθωμένα απομεινάρια της αρχαίας ελληνικής και της βυζαντινής. Και να σκεφτεί κανείς ότι ο άνθρωπος αυτός, ο ιερωμένος και ερευνητής, στάθηκε επί χρόνια πολλά διευθυντής του Ιστορικού Λεξικού της Ελληνικής Γλώσσας, της Ακαδημίας των Αθηνών!
Και δημιούργησε σχολή ανάμεσα στους ποντίους δασκάλους, σχολή… παραετυμολογίας των ποντιακών λέξεων, για ν’ αποδειχτεί ότι οι αρχαίες ελληνικές λέξεις ήταν σώνει και καλά οι πιο πολλές στο ποντιακό λεξιλόγιο.
Έτσι, λέξεις αραβικές, περσικές, καυκασιανές ή άλλων μικρασιατικών γλωσσών, ή ακόμα και… λατινικές, με κάποιους ακροβατισμούς που μόνον η ποντιακή φαντασία μπορούσε να τους γεννήσει, αποδείχτηκαν ελληνικότατες, αρχαιοπρεπέστατες, ακόμα και ομηρικές.
Να μερικά δείγματα από το ποντιακό του λεξικό για να δείξουμε το μέγεθος της απάτης:
Παρχάρ: Την περσική λέξη που σημαίνει τον ορεινό βοσκότοπο, το οροπέδιο, την έβγαλε απ’ το …παραχώριον, σα να μπορούσε το βοσκοτόπι νά ‘ναι κοντά στο χωριό. Αλλά επειδή το παραχώριον σαν κάπως δύσκολα μπορούσε να δώσει το παρά-χάριον και το παρχάρ(ιον), βρήκε το αρχαιοπρεπές όρος Παρύαδρη, σα νά ‘χε μόνο στον Παρύαδρη βοσκοτόπια και πρόβατα κι από κει να πήρανε οι άλλοι πόντιοι τη… μόδα των προβάτων και των βοσκοτόπων!
Μουχτερό. Την αραβογενή τουρκική λέξη που σημαίνει το γουρούνι με κλασική τρισύμφωνη ρίζα χ-τ-ρ, την έβγαλε από το αρχαίο μοχθηρός! Ακούσατε πουθενά νά ‘ναι το καημένο το γουρουνάκι πρότυπο και σύμβολο της μοχθηρίας;
Χάταλον: Την τούρκικη λέξη που σημαίνει το νήπιο, το μικρό παιδάκι, και γενικότερα το μικρό, το τόσο δα, την έβγαλε από το ομηρικό… αταλός!
Λελεύω: Την ηχοποιητική λέξη που σημαίνει παίζω ένα παιδάκι στα γόνατά μου, στα χέρια μου, την έβγαλε από το αρχαίο… κελεύω, ή από τον παθητικό παρακείμενο του λέγω!
Αλλά οι άρρητες και αθέμιτες τερατολογίες επιστεγάζονται με την ετυμολογία του επιφωνήματος «νε, πε!» που σημαίνει «ε, βρε» και είναι από το τούρκικο «νε, μπρε!» ή «χε, μπρε!». Βρίσκοντάς του μια ελληνοπρεπέστερη ορθογραφία κάποιος λογιότατος τό ‘κανε «ναι παι!», δηλαδή τό ‘βγαλε απ’ το αρχαίο καταφατικό «ναι» και από την κλητική τού «παις». Και η επίκληση «βρε συ!» κρίθηκε ταυτόσημη με το «ναι παιδί μου!».
Και όλα αυτά τα ενδεικτικότατα για το μέγεθος της απάτης και της παρανοϊκής αυτολογοκρισίας δεν διαπράχθηκαν από κακοπροαίρετους, αλλά από αγνούς ανθρώπους που… ψήθηκαν από την σοβινιστική επιστήμη της γλωσσολογίας, που μόνο επιστήμη δεν ήτανε!
Κι ο πρωτοστάτης της μπλόφας Άνθιμος Παπαδόπουλος, έγραφε και τύπωνε… «φετφάδες» και εγκυκλίους και κανόνιζε τη γλώσσα κατά το «δοκούν», μιας κι ήτανε ο πόντιος που κατείχε την πιο υψηλή και την πιο έγκυρη θέση στον ελληνικό επιστημονικό χώρο. Και επέτρεπε στον εαυτό του και κάποιες αντικειμενικότητες για να πει και του στραβού το δίκιο. Παραδέχεται λόγου χάρη ότι η ποντιακή δανείστηκε λέξεις από την τουρκική και μερικές από την αρμενική και ελάχιστες από την ρωσική «…και άλλα τινά άτινα δύνανται να χαρακτηρισθούν ως παλαιά κληρονομία των γλωσσών των συνοίκων λαών, Κόλχων, Χαλύβων, Μοσσυνοίκων, Τιβαρηνών, και άλλων εθναρίων μνημονευομένων υπό του Ξενοφώντος και αφομοιωθέντων συν τω χρόνω με την υπερέχουσαν Ελληνικήν φυλήν».
Δεν πήρε ποτέ χαμπάρι ότι τα ποντιακά απέχουν από τα νέα ελληνικά όσο τα ισπανικά από τα ιταλικά και ίσως ακόμη πιο πολύ. Αλλά πώς να το πάρει χαμπάρι; Θα ‘πρεπε να ‘χανε γίνει από τους γλωσσολόγους κάποιες μελέτες συγκριτικές, όχι μονάχα λεξιλογίου αλλά και δομής, της νεοελληνικής με τις άλλες γειτονικές γλώσσες. Με τα ιταλικά, τα αλβανικά, τα σλαβικά, τα τουρκικά, τα αραβικά, και τις ιδιότυπες διαλέκτους τους. Κι όχι να μελετιέται η νεοελληνική μόνο σε σχέση με την αρχαία, της οποίας θεωρείται… παραφθορά και υποπροϊόν!
Αλλά τι λέω; Πώς να γινόταν τέτοιο πράγμα την ώρα που υπεύθυνα και έγκυρα άτομα γράφουν και λένε δημόσια, ακόμα σήμερα, για την καθαρότητα της γλώσσας μας στηλιτεύοντας τις τυχόν επιμειξίες και ξενόγλωσσες λέξεις που χρησιμοποιούμε, σαν να ‘ναι οι άλλες γλώσσες χυδαίες και παρακατιανές, ενώ η δική μας μόνο είναι γλώσσα ανώτερου πολιτισμού! Σαν νά ‘ναι οι άλλοι γειτονικοί λαοί μας λαοί βάρβαροι της τελευταίας υποστάθμης, ενώ εμείς είμαστε οι πιο έξυπνοι και… πονηροί, αφού βγήκαμε από το… μπούτι του Δία
Σημείωση:
Το παραπάνω κείμενο είναι απόσπασμα από το βιβλίο του Ε. Ζάχου:
«Είμαστε Πόντιοι» (έκδ. «Καραμπερόπουλος», Αθήνα, 1984, σελ. 192-201),
που αναρτήθηκε από τον Α. Γαβριηλίδη στο Nomadic universality μέ τίτλο:
«Η ποντιακή δεν είναι διάλεκτος της νεοελληνικής».
Ο τίτλος, οι φωτογραφίες και οι υπότιτλοι του κειμένου
έγιναν με μέριμνα της «Ελεύθερης Έρευνας».
Διαβάστε ακόμα
στην «Ελεύθερη Έρευνα»:
Για την Τουρκορωμιοσύνη ρε γαμώτο!
Μικρασιάτικος χαβάς
Ποντιακό γκέτο
Όταν οι πόντιοι μάχονταν το Πατριαρχείο
Εμείς οι έποικοι
Στα hot spots του ΄22
Από τα ─oğlu στα ─ ίδης
Από τα ρωμέικα, όχι από τα αρχαία ελληνικά
Η μπλόφα Πόντιοι
Το Ποντιακό από τη σκοπιά των τούρκων
Ωμότητες ρωμιών ανταρτών στον Πόντο
Το ποντιακό φαντασιακό
Η αντίσταση των ποντίων στον εξελληνισμό τους
https://www.freeinquiry.gr/
theologos vasiliadis
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου