Οι μεσαιωνικοί αλβανικοί εποικισμοί στον ελλαδικό χώρο Μερος Γ¨..

Οι μεσαιωνικοί αλβανικοί εποικισμοί στον 

ελλαδικό χώρο Μερος Γ¨..

 

  

 

 

Αλβανική -κι όχι ελληνική- η καταγωγή των 

 

αρβανιτών 

 

 

Οι Αρβανίτες ήταν «όπισθεν κομμώοντες», 

 

ξύριζαν δηλαδή το μπροστινό τού κεφαλιού τους 

 

και τους κροτάφους κι άφηναν πίσω πλούσια 

 

χαίτη μαλλιών. 

 

 

Όλοι οι ήρωες τού ΄21, που ήταν Αρβανίτες, ήταν 

 

«όπισθεν κομμώοντες» κι ας το «παραλείπουν» 

 

αυτό οι νεοέλληνες ζωγράφοι. Ο Σκωτσέζος 

 

περιηγητής, John Galt, που ταξίδεψε στην 

 

ανατολή από το 1809 ως το 1811 και επισκέφτηκε 

 

την Ύδρα, όπου όπως είδαμε παραπάνω ήταν 

 

άπαντες Αλβανοί, μάς βεβαιώνει, πως «οι 

 

Υδραίοι ξύριζαν το μεγαλύτερο μέρος τού 

 

κεφαλιού τους πάνω από το μέτωπο αφήνοντας 

 

τα μαλλιά τους να πέφτουν πίσω». («Voyages 

 

andtravels in the years 1809, 1810, 1811», 

 

Λονδίνο, 1812).

 

      

 

 

 

Επάνω: Τα παλλικάρια τού Αλή Πασά, όλοι 

 

Αρβανίτες με ξυρισμένο το μπροστινό μέρος τού 

 

κεφαλιού και τους κροτάφους τους και χαίτη στο 

 

πίσω μέρος. Όταν ο Αλή Πασάς έβγαλε διαταγή 

 

να μην ξυρίζουν το κεφάλι τους, ξέσπασε 

 

ανταρσία με αποτέλεσμα να ανακαλέσει τη 

 

διαταγή του. 

 

 

Κάτω αριστερά: Σουλιώτης στην Κέρκυρα (έργο 

 

τού Louis Dupre) και δεξιά: ο Βασίλης Γούδας, 

 

υπασπιστής τού Μάρκου Μπότσαρη, όλοι με 

 

ξυρισμένο κεφάλι εμπρός και στο πλάι.

     

Αρβανίτικο κεφαλοχώρι ήταν το Σούλι (ψηλό στα 

 

αλβανικά) με πληθυσμό περίπου 800 οικογένειες 

 

συγκροτημένες γύρω από διάφορες φάρες, όπως 

 

των Τζαβελαίων, Μποτσαραίων κ.ά.. Οι 

 

Σουλιώτες, που αποτελούσαν κλάδο των 

 

Τσάμηδων, προεξείχαν για τις πολεμικές τους 

 

αρετές. Ήταν χριστιανοί Αλβανοί και μιλούσαν 

 

αλβανικά. (Στην Κέρκυρα εξορισμένοι από τον 

 

Αλή Πασά οι Σουλιώτες «τραγουδούσαν 

 

αλβανιστί τούς ηρωισμούς τους». Ο δεσπότης 

 

Ευλόγιος Κουρίλας στο «Κράτος τής Αληθείας» 

 

λέει σαν γνήσιος Σουλιώτης, ότι αυτός είναι σε 

 

θέση καλύτερα από τον καθένα να γνωρίζει, πως 

 

«Αλβανοί είναι οι Σουλιώτες και Αλβανικά 

 

μιλάνε».) Την τσάμικη καταγωγή των Σουλιωτών 

 

διαβεβαιώνουν επίσης ο Πουκεβίλ και ο Άγγλος 

 

συνταγματάρχης, Λήκ. Ο τελευταίος στο έργο του 

 

«Researches in Greece», (London, 1814, τόμ. Β΄, 

 

σελ. 226-227), σαφώς διαχωρίζει τους Σουλιώτες 

 

από τους Έλληνες γράφοντας, πως «στην ακμή 

 

τους οι Σουλιώτες είχαν στην κατοχή τους 

 

ολόκληρο τον κάμπο τού Γλυκύ, με ριζότοπους 

 

και αραποσιτοχώραφα. Για την καλλιέργεια των 

 

κτημάτων χρησιμοποιούσαν τους Έλληνες τής 

 

περιοχής».

 

 

 

    

 

Στη Ρούμελη και στο Μοριά οι κλέφτες είναι

 

 

στην πλειοψηφία τους Αρβανίτες, αλλά αυτό 

 

αποσιωπάται από τους νεοέλληνες ιστορικούς. Ο 

 

πρόξενος τής Γαλλίας στην Αθήνα, Jean Giraud, 

 

στην έκθεση, που έγραψε το 1674 για τον 

 

 μαρκήσιο Ντε Νουαντέλ, μεταξύ των άλλων 

 

αναφέρει: «Οι κλέφτες τής υπαίθρου, τόσο εδώ, 

 

όσο και στο Μοριά, είναι όλοι Αρβανίτες». (M. 

 

Maxime Collignon, Le consul Jean Giraud et sa 

 

relation de l΄Attique au XVIIe siecle. Extrait des 

 

Memoires de l΄Academie des inscriptions et 

 

Belles-Lettres, tome XXXIX, Paris, 1913).

 

 

 

       

 

 

 

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης είχε το αρβανίτικο 

 

παρατσούκλι Μπιθεκούρας (Κώλος + πέτρα = 

 

Κολόπετρας = Κολοκοτρώνης στην ελληνική του 

 

μετάφραση). Τσεργίνης ήταν το οικογενειακό 

 

όνομα των Κολοκοτρωναίων, που πιθανώς 

 

παράγεται από τις Αρβανίτικες λέξεις 

 

τσέρ=έξυπνος και Γκίνης = Γιάννης· με το όνομα 

 

αυτό υπήρχαν καμμιά εξηνταριά οικογένειες στη 

 

Μεσσηνία.

      

 

 

 

 

 

 

Στις εικόνες φαίνεται ο Θεόδωρος 

 

Κολοκοτρώνης: Αριστερά, σύμφωνα με σχέδιο 

 

που δημοσιεύθηκε το 1827 στο Παρίσι από τον A. 

 

Friedel και θεωρείται από τις πιο πιστές 

 

απεικονίσεις του και δεξιά σε σχέδιο από τού 

 

φυσικού, τού Γάλλου συνταγματάρχη, Voutier. 

 

 

Δεν 

 

απεικονίζεται με τη γνωστή περικεφαλαία των 

 

εικόνων, που έχουν κατακλύσει τα σχολικά μας 

 

βιβλία και τους πίνακες των  σχολείων, των στ

 

 

ρατώνων και των δημοσίων υπηρεσιών, αλλά με 

 

την αρβανίτικη κόμμωση των ξυρισμένων  

 

κροτάφων και τού εμπρός μέρους τού κεφαλιού, 

 

με μακρυά μαλλιά πίσω. (Το 2000, κατά τη 

 

διάρκεια εργασιών στο άγαλμα τού Θ. 

 

Κολοκοτρώνη στην οδό Σταδίου, οι συντηρητές 

 

ανακάλυψαν χαραγμένη μία σημείωση, με την 

 

οποία ο γλύπτης, Λάζαρος Σώχος, δικαιολογείται, 

 

 

για την περικεφαλαία που τον ανάγκασαν να 

 

 

προσθέσει στο άγαλμα).

 

 

 

 

 

Δημιουργία ενός έθνους «ελλήνων»

 

      

 

Με τη δημιουργία των εθνικών κρατών τον 19^ο  

 

αιώνα και την τοποθέτηση των κλειστών 

 

συνόρων, οι λαοί χωρίστηκαν, αποκτώντας μια 

 

εκ των άνω επιβεβλημένη εθνική συνείδηση. Τα 

 

γλωσσικά ιδιώματα χτυπήθηκαν και η εθνική 

 

συμπεριφορά έγινε το πρότυπο.

   

 

 Οι περισσότεροι Αρβανίτες ήταν δίγλωσσοι 

 

(μιλούσαν και ελληνικά και αρβανίτικα = 

 

αλβανικά). Μετά την απελευθέρωση, οι 

 

ελληνόφωνοι εγκατέλειψαν τα χωριά κι 

 

εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, όπου είχαν 

 

καλύτερη εξέλιξη στο στρατό, στη διοίκηση και 

 

στην πολιτική. Είναι ενδεικτικό, ότι αρκετοί 

 

στρατηγοί, ναύαρχοι και πρωθυπουργοί τής 

 

Ελλάδος ήσαν Αρβανίτες (Δημ. Βούλγαρης, 

 

Μιαούληδες, Κουντουριώτηδες, Πάγκαλοι, 

 

Ράλληδες και άλλοι). Στα αρβανιτοχώρια έμεινε 

 

το φτωχό αγροτικό στοιχείο, που δυστυχώς επί 

 

πολλά χρόνια έμενε υποβαθμισμένο.

 

 

 

 

 Πολλά επώνυμα ρωμιών είναι αρβανίτικης 

 

προέλευσης, όπως: Αδάμης, Μπιθικώτσης, 

 

Βαλάμης, Τόγιας, Ζάρπας, Κόλλιας, Κουρτέσης, 

 

Μάτεσης, Μπάρδης, Στίνης, Γκολέμης, Δρίτσας, 

 

Δρίβας, Μίζας, Σκούρτης, Γκίκας, Σκίπης, 

 

Κριεζής, Λαλιώτης, Κακριδής, Αληζιώτης, 

 

Παπούλιας, Βρεττάκος, Μπόγρης, Ρώτας, 

 

Κατσιφάρας  κ.λπ..

 

     Η  αλβανοφωνία διατηρήθηκε κυρίως γιατί τα κορίτσια δεν πήγαιναν σχολείο, έτσι δεν μάθαιναν ελληνικά. 

 

Αργότερα, ως μητέρες, μοιραία μάθαιναν τα παιδιά τους αρβανίτικα. Αυτό γινόταν κυρίως στις βουνήσιες και απομονωμένες αγροτικές περιοχές ή σε περιοχές, που δεν υπήρχαν ελληνόφωνοι πληθυσμοί (χωριά τής Αττικής, Κορίνθου, Ευβοίας, Θεσσαλίας, Ηπείρου κ.λπ.). 

 

Εκεί κράτησαν όχι μόνο τη γλώσσα τους ως πρόσφατα, αλλά και την πατριαρχική τους οργάνωση ως τις αρχές τού 20^ού αιώνα.

     

Τα ελληνικά τα μάθαιναν οι άντρες όχι μόνο μέσω τού σχολείου και τής επικοινωνίας, αλλά και χάρη στη στρατιωτική τους θητεία. Δεν έχει μελετηθεί καθόλου ο ρόλος τού στρατού στην επιβολή τής ελληνικής. 

 

Στις μέρες μας στον ελληνικό στρατό απαγορεύουν π.χ. στους μουσουλμάνους στρατιώτες να μιλούν μεταξύ τους τη μητρική τους γλώσσα, τους απειλούν με ποινές και τους υποχρεώνουν να μιλούν ελληνικά. Μέχρι τα μέσα τού 20^ού αιώνα επικρατούσα γλώσσα π.χ. στο Μενίδι ήταν η αλβανική, κυρίως στον αγροτοποιμενικό πληθυσμό. Ακόμα και σήμερα σε πολλές περιοχές μιλούν ακόμα τα αρβανίτικα.

     

Όσοι μουσουλμάνοι έμειναν στην Ελλάδα μετά το '21 έγιναν χριστιανοί και μάς το θυμίζουν αυτό τα ονόματα Νικολάου, Αθανασίου, Κωνσταντίνου, Γεωργίου κ.λπ., που σημαίνει, πως οι βαπτισμένοι πήραν τα χριστιανικά τους ονόματα, Νικόλαος, Αθανάσιος, Κωνσταντίνος, Γεώργιος κ.λπ.. (Γι΄ αυτό ακόμη και σήμερα υπάρχουν πολλοί με ίδιο -χριστιανικό- όνομα κι επίθετο π.χ. Γεώργιος Γεωργίου κ.λπ.). Πολλοί από αυτούς άλλαξαν τα μικρά τους ονόματα, αλλά διατήρησαν τα αρβανίτικα επίθετά τους, όπως Κούρτης, Αληζιώτης, Παπούλιας κ.λπ..

 

Η χρήση τής ελληνικής γλώσσας δεν τεκμηριώνει

φυλετική καταγωγή από τους αρχαίους έλληνες

      

Το νεοελληνικό κράτος αποφάσισε να ιδρύσει ένα έθνος «Ελλήνων» από τις διάφορες εθνότητες, που κατοικούσαν τότε στον ελλαδικό χώρο. Όλοι αυτοί οι πληθυσμοί όφειλαν να ομογενοποιηθούν βιώνοντας την ελληνική ιστορία και την ορθόδοξη θρησκεία μέσα από τους εκπαιδευτικούς κι από άλλους εθνοποιητικούς μηχανισμούς (εθνικοθρησκευτικές γιορτές, παρελάσεις, εθνικό ύμνο, σημαία κ.ά.) υποχρεούμενοι να γίνουν Έλληνες μέσα από την επιβολή τής ελληνικής γλώσσας. 

 

(Βλ. “Τί είν΄ η πατρίδα μας; Εθνοκεντρισμός στην εκπαίδευση).

      

 

Κανένας ευρωπαϊκός λαός δεν είναι καθαρόαιμος. Από το Μεσαίωνα και δώθε με τις μεταναστεύσεις των λαών στην Ευρώπη και στη Μεσόγειο έγιναν πολλές εθνογραφικές αλλαγές. Όμως, και στα αρχαία χρόνια το ίδιο είχε γίνει. Οι Έλληνες από τα χρόνια τού Αλεξάνδρου και ύστερα, κατά χιλιάδες μετανάστευσαν στην Ανατολή και ανακατώθηκαν με τους ντόπιους. Και πριν ακόμα, στα χρόνια τής περσικής αυτοκρατορίας, είχαν γίνει σημαντικές μετατοπίσεις πληθυσμών στην Ανατολή και ανακάτεμα λαών. 

 

Κι ακόμα δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι στην αρχαία Ελλάδα έγιναν χιλιάδες απελευθερώσεις δούλων, που προέρχονταν από την Ανατολή και Μεσόγειο, που ήταν «βάρβαροι», καθώς και πολλές επιγαμίες με ξένους. Συνακόλουθα, ούτε ο πληθυσμός τής αρχαίας Ελλάδας ήταν καθαρόαιμος. Κατά την ελληνιστική δε και τη ρωμαϊκή εποχές στην Ελλάδα εγκαταστάθηκαν πολλοί ξένοι (Ρωμαίοι, Ανατολίτες, Εβραίοι κ.λπ.).

 

 Δυο επιφανείς Αρβανίτες τής νεοελληνικής κοινωνίας: Ο ευεργέτης Ευάγγελος Ζάππας (αριστερά) και ο πρώτος ολυμπιονίκης, Σπύρος Λούης

.

   

Είναι λάθος να πιστεύουμε, ότι η ελληνική γλώσσα μιλιόταν αδιάκοπα από τα αρχαία χρόνια έως σήμερα στον ελλαδικό χώρο κι επί πλέον να θεωρούμε αυτή τη λάθος υπόθεση ως τεκμηρίωση τής δήθεν φυλετικής σχέσης των σύγχρονων κατοίκων τού ελλαδικού χώρου με τους αρχαίους Έλληνες.    Τό όρος Ελικώνας για παράδειγμα επί αιώνες λεγόταν Ζαγαράς. Το ότι ο νεοελληνικός εθνικισμός επέβαλε τη διδασκαλία τής ελληνικής σε αλλόγλωσσους πληθυσμούς και μετονόμασε π.χ. το Ζαγαρά σε Ελικώνα, αυτό δεν σημαίνει, ότι οι πληθυσμοί αυτοί έχουν καμμιά σχέση (φυλετική, ιστορική κ.λπ.) με τους λαούς τής εποχής τού Ησιόδου, που έγραφε για τις Ελικωνιάδες Μούσες.

    

 

Ούτε οι Αλβανοί τής Αλβανίας, που μιλούν Αλβανικά, είναι καθαρόαιμοι· και σε αυτούς έχουν γίνει πολλές επιμειξίες. Το οξύμωρο δε είναι, ότι οι σημερινοί Αλβανοί -άν και δεν συμπαθούν ιδιαίτερα τους Αρβανίτες- τους κατατάσσουν στους πιό γνήσιους Αλβανούς δεδομένου, ότι θεωρούν, πως έχουν υποστεί τις λιγότερες επιμειξίες.

     Πολύ γλαφυρά ο Γάλλος αρχαιολόγος, δημοσιογράφος και βουλευτής, Γκαστόν Ντεσάν, περιγράφει στο βραβευθέν από τη Γαλλική Ακαδημία βιβλίο του «Η Ελλάδα σήμερα» (1890), την κατάσταση, που βρέθηκε ο νεοέλληνας μετά την απελευθέρωση:

 

 «Ήταν απομονωμένος από τα πάντα, σαν ένας άνθρωπος, που βγήκε από τη φυλακή. Αυτός ο νεοφερμένος, που ήθελαν να τον βάλουν με μιας στην κοινότητα των ευρωπαϊκών εθνών, δεν είχε τίποτα έτοιμο: ούτε πρωτεύουσα, ούτε δρόμους, ούτε αστυνομία, ούτε στρατό, ούτε γλώσσα. Έπρεπε να αυτοσχεδιάσει για όλα τούτα.

   

 

 » Τώρα οι Έλληνες έχουν, όπως όλος ο κόσμος, μιά πρωτεύουσα και πρωτεύουσες νομών, δρόμους και σιδηροδρόμους, λοχίες και στρατηγούς, αστυφύλακες και αστυνομικούς, λεωφόρους και λεωφορεία. 

 

Όμως, δεν έχουν ακόμα ένα σταθερό γλωσσικό ιδίωμα ή μάλλον είναι πολύ μπερδεμένοι: έχουν πολλές γλώσσες και δεν ξέρουν ποιά να διαλέξουν. Λόγιοι και σοφοί εργάζονται συνεχώς, για να τού δώσουν δύο πράγματα απαραίτητα σε ένα λαό, που σέβεται τον εαυτό του: ένα λεξικό και μια γραμματική... Όμως οι Έλληνες εδώ και λίγο καιρό έχουν Βουλή, υπουργεία, υπουργείο Εξωτερικών. 

 

Πώς να εκφραστούν, με το ψέλλισμα των βοσκών τής Αρκαδίας, όλες αυτές οι πληκτικές εφευρέσεις, που η άγρια όμορφη ζωή αγνοούσε: ο προϋπολογισμός, η εκλογική πλατφόρμα, η συμφωνία των δυνάμεων και η ευρωπαΪκή ισορροπία; Σ΄ αυτό οι φανατικοί ελληνίζοντες και οι επαγγελματίες φιλόλογοι απαντούν, ότι δεν ανησυχούν καθόλου. 

 

Αρκεί, λένε, να αναστηθεί απλώς η κλασική γλώσσα. Και σ΄ αυτό το σημείο διαγράφουν από την ιστορία τους αιώνες, που τους ενοχλούν. Δέχονται, ότι από τον Περικλή μέχρι τον κ. Κωνσταντόπουλο (σ.σ. τού είχε αναθέσει ο Γεώργιος Α΄ το σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης), δεν έχει συμβεί τίποτα.»

     

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τής πολυγλωσσίας στον ελλαδικό χώρο τον 19ο αιώνα αποτελεί η λαϊκή κωμωδία τού Δ. Βυζάντιου, «Βαβυλωνία». Σε μία σκηνή της, ένας  Αρβανίτης, που δεν καταλαβαίνει έναν Κρητικό, νομίζοντας πως ο τελευταίος τον έχει προσβάλλει, τον τραυματίζει με μια πιστολιά. 

 

Φτάνει η αστυνομία, γίνονται ανακρίσεις από Επτανήσιο αστυνόμο, ο οποίος παρά την ανακριτική του πείρα δεν τα καταφέρνει να εξακριβώσει αν ο τραυματισμός τού Κρητικού είναι κάζο πενσάτο (εκ προμελέτης) ή ατσιντέντε (τυχαίο), επειδή ούτε αυτός καταλαβαίνει τους μάρτυρες, ούτε οι μάρτυρες αυτόν. (Η φωτογραφία είναι από παράσταση τού έργου από το Κ.Θ.Β.Ε.).

  

 

Aυθαίρετες μετονομασίες

     

 

Στο πλαίσιο αυτό άρχισε μιά τεράστια επιχείρηση κάθαρσης τού χώρου από τα ξένα τοπωνύμια. Κάθε χωριό, βουνό, ποτάμι κ.τ.λ. έπρεπε να εφοδιαστεί τάχιστα με ένα πραγματικό ή φανταστικό ελληνοπρεπές ή χριστιανικό όνομα. Σε περίπτωση, που κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο, το «βαρβαρικό» τοπωνύμιο όφειλε να μεταφραστεί στα ελληνικά, είτε τουλάχιστον να άλλαζε δοκιμάζοντας μιά παρήχησή του, που θα θύμιζε ελληνική λέξη. Σοβαρότατες κυρώσεις νομοθετήθηκαν για τους παραβάτες.

       

 

Ο συνοικισμός Κάτω Λιόσια ή Νέα Λιόσια ονομάστηκε έτσι, αφού κατοικήθηκε από τους απογόνους τής αρβανίτικης φάρας τού Πέτρου Λιώσα, όπως προαναφέρθηκε, η οποία από τον 14^ο  αιώνα είχε αναλάβει τη φρούρηση τού λεκανοπεδίου. Η αρβανίτικη παράδοση καταργήθηκε το 1994, όταν το υπουργείο Εσωτερικών αποφάσισε να μετονομάσει το Δήμο με το ελληνοπρεπές «Ίλιον».

   

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυθαίρετης και ανιστόρητης μετονομασίας αποτελεί το Κορωπί, το οποίο είχε ονομασθεί έτσι από το όνομα κάποιου Αλβανού φύλαρχου, τού Κορωπή.    Το όνομα αυτό αργότερα φάνηκε βολικό στο νεοελληνικό εθνικισμό, που προκειμένου να τεκμηριώσει τη δήθεν συνέχεια στο χώρο και στο χρόνο, ονόμασε μιά ευρεία περιοχή στα Μεσόγεια ως δήμο Κρωπίας, ισχυριζόμενος, ότι το όνομα προερχόταν από την αρχαία πόλη Κρωπιά, που δήθεν βρισκόταν σε εκείνη τη θέση.    Ο Θουκυδίδης όμως αναφέρει (Β΄, 19), ότι ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Αρχίδαμος, όταν εισέβαλε στην Αττική από το Θριάσιο πεδίο τής Ελευσίνας κι έφθασε στις Αχαρνές (Μενίδι), πέρασε από την Κρωπιά, έχοντας δεξιά το όρος Αιγάλεω.    («Έπειτα προυχώρουν εν δεξιά έχοντες το Αιγάλεων όρος διά Κρωπιάς έως αφίκοντο ες Αχαρνάς, χώρον μεγιστον της Αττικής»). Η αρχαία Κρωπιά δηλαδή βρισκόταν σε εντελώς διαφορετικό μέρος από αυτό που βρίσκεται ο σημερινός δήμος Κρωπίας.

 

     

 

Ο σημερινός κάτοικος τού δήμου Κρωπίας βαυκαλίζεται, ότι είναι απόγονος των αρχαίων Ελλήνων κατοίκων τής αρχαίας Κρωπιάς. Οι κάτοικοι όμως του χώρου είναι επήλυδες, στην πλειοψηφία τους Αρβανίτες, η δε αρχαία Κρωπιά βρισκόταν κοντά στο Αιγάλεω. Το Κορωπί και ο δήμος Κρωπίας οφείλουν το όνομά τους στον αλβανό φύλαρχο με το ομόηχο όνομα, Κορωπή και ουδεμία σχέση έχουν με την αρχαία ελληνική Κρωπιά.

 

      

 

Ας δούμε, πώς περιγράφει το φαινόμενο των αυθαίτερων ονοματοδοσιών ο φιλόλογος και μεταφραστής, dr Gerhard Bl­mlein, όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» (18.9.2005): «Περί το 1974, πέρασα από το χωριό Mέρμπακας (Aργολίδος), για να δω την ωραιότατη βυζαντινή εκκλησία του. Oταν χρόνια αργότερα ξαναπήγα, δεν υπήρχε καμιά πινακίδα πλέον με την επιγραφή MEPMΠAKAΣ, λεγόταν πια Aγία Tριάδα. 

 

Hμουν σοκαρισμένος, διότι μού ήταν αδιανόητο να αλλάζουν ακόμη και σήμερα τοπωνύμια και να σβήνεται έτσι η ιστορία. Στην περίπτωση τού Mέρμπακα το όνομα του χωριού συνδεόταν με τον Λατίνο επίσκοπο Kορίνθου Wilhelm von Meerbeke, ο οποίος εγκαταστάθηκε εκεί μετά τη φραγκική κατάκτηση το 1204, που αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο τής ελληνικής ιστορίας. Pώτησα έναν χωρικό για την αλλαγή και μού είπε πως έγινε, επειδή ήταν τούρκικη η παλιά ονομασία: Mέρμπεη!

     

» Περνώντας λίγες μέρες στην Mπαρμπίτσα Λακωνίας (τα δύο χωριά, που παλιά ονομάζονταν Bερβίτσα μετονομάστηκαν!) ξεφύλλισα το “Λεξικό των οικισμών τής Πελοποννήσου” τού Γ. A. Πίκουλα. Πρόκειται για μια πολύτιμη μελέτη, που αναφέρει και τις πολυάριθμες παλιές ονομασίες, οι οποίες είναι σχεδόν όλες ή σλαβικές ή αρβανίτικες (τούρκικες δεν συναντάμε καθόλου -εκτός από τις Mαχμούτμπεη, Mουσταφάπασα και Oσμάναγα κ.ο.κ.), και έχουν συνεπώς ένα ιστορικό υπόβαθρο. Oλοφάνερα επιδιώχτηκε να ξεχαστεί αυτή η ιστορική εξέλιξη. Tις παλιές ονομασίες τις θεωρούσαν “ξένες”, άρα “μίασμα”, το οποίο έπρεπε να εξολοθρευτεί.

    

 » Nα δούμε, πώς οι γραφειοκράτες προχωρούσαν (με οδηγίες κυρίως της δεκαετίας τού ΄20): Συνήθως “δημιούργησαν” ονομασίες, που ήταν αποκυήματα τής (περιορισμένης) φαντασίας τους και δεν υπήρχαν (στην Πελοπόννησο τουλάχιστον): Tο Kέντρον, Tο Kεντρικόν, Kαλλονή, Kαλοχώριον, Kαλόβρυση, Kεφαλόβρυση, Mέλισσα, Mεταμόρφωση, Περδικόβρυση, Περδικονέριον, Προσήλιον, Προσήλια, Σιτοχώριον, Xαραυγή (δύο στη Mεσσηνία!) και Xρυσαυγή.

      

 

Ενδεικτικός κατάλογος των μετονομασιών οικισμών τής Αρκαδίας. Το όνομα των οικισμών δίνεται σύμφωνα με βενετικό έγγραφο απογραφής τού 1.700. Ακολουθεί το τοπωνύμιο στα ελληνικά στην πιό συνηθισμένη μορφή του και με αστερίσκο η μεταγενέστερη μετονομασία του μετά την ίδρυση τού ελληνικού κράτους. 

 

Παρατηρείστε, ότι από τους 92 οικισμούς έχουν μετονομασθεί οι 38, ποσοστό 41,3%. Κάτι αντίστοιχο παρατηρείται και στις άλλες περιοχές τής Πελοποννήσου. (Β. Παναγιωτόπουλου: «Πληθυσμός και οικισμοί τής Πελοποννήσου, 13ος-18ος αιώνας», έκδ. Ιστορικό Αρχείο, Εμπορική Τράπεζα τής Ελλάδος, Αθήνα, 1987).

 

      

» Συχνά διάλεξαν ήδη υπάρχοντα για αντικατάσταση των παλιών: Eτσι βαφτίστηκαν “Kαλλιθέα” τα χωριά Γαϊδουριάρη, Zαραφούνα, Zάχα, Kάνι, Mετερίζι, Mουράταγα και Σκούπα, η ονομασία “Kρήνη” αντικατέστησε τα Aράχοβα, Παλοβά και Bέλιζι, ενώ η Mουζούστα και Δούνιτσα έγιναν “Λεύκη”. 

 

Σε λίγες περιπτώσεις μετέφρασαν: Aράχοβα σε Kαρυές, τού Bοϊβόντα σε Aρχοντας, Γκιόζα σε Mάτιον. (Nόμιζαν -λανθασμένα πιστεύω- ότι το Γκιόζα προέρχεται από το τούρκικο “gioz”=μάτι. Eάν ήταν έτσι, θα επρόκειτο για μια σπανιότατη περίπτωση μετάφρασης τούρκικης λέξης. Mού φαίνεται πιθανότερη η προέλευση από το “γκιόσα” (σλαβ. kozje, αλβ. gjosa=γίδα).

     

» Yπάρχει και μια κατηγορία τοπωνυμίων, που η ονομασία “ελληνοποιήθηκε”: η Aναστάσοβα έγινε Aνάστασις, η Bάλτσα Bάλτος, το Zουνάτι Zώνη, η Kερέσοβα Kερασέα, η Λαπάτα Λαπάθεια, το Mπεσχίνι Σχίνοι, το Mάρκασι Mάννα(!), η Mίρτιζα Mυρτέα, η Mέρτεζα Mύρτος, το Pετούνι Aρετή, το Σίρτζι εξελίσσεται σε Σύρριζον(!), το Tόσκεσι σε Tόσκαι στην Aχαΐα, ενώ στη Mεσσηνία παραμένει Tόσκεσι! Aλλαγή έγινε όμως και σε περιπτώσεις, που η παλιά ονομασία ήταν κατανοητή: 

 

H Γκορτσιά έγινε Λιναριά, προφανώς επειδή η λέξη είχε ξένη “όψη” (πράγματι, είναι αρβανίτικη). Hρωες τής Eπανάστασης χρησιμοποιήθηκαν για αντικατάσταση των Mπολάτι (τώρα Kολοκοτρώνης) και Kοντογόνι (Παπαφλέσσας).

   

» Eίναι αξιοπερίεργο (ή και όχι), πώς “γλίτωσαν” μερικά άκρως “ύποπτα” ονόματα: Aρβανίτης (δύο φορές) -το Aλβάνιτσα όμως αντικαθίσταται- Aράπηδες, Aραπόλακκα, Aραποχώρι, Σέρβος, Tουρκολέκας. Aλλες ασυνέπειες: το Kαλέντζι (Hλείας) έγινε Kεραμίδιον, μα τα άλλα δύο χωριά με το όνομα Kαλέντζιον (Aχαΐας, Kορινθίας) έμειναν ως ήταν, Λόπεσι (Aχαΐας), αντικαταστάθηκε τέσσερις φορές, ενώ από τα δύο χωριά με το όνομα Λιόπεσι έμεινε μόνο το ένα.    Kαταργήσανε το Γκορτσιά (βλ. παραπάνω) και διατηρήσανε το Γκοριτσά.  Δεν κατάφεραν εν τούτοις να εξοντώσουν το Aράχοβα: σε τέσσερις περιπτώσεις το άλλαξαν, σε δύο όχι».

      

Τα ίδια ακριβώς έχουν γίνει βέβαια και στα άλλα βαλκανικά κράτη, π.χ. στην Αλβανία με διάφορα διατάγματα μετονόμαζαν τα τοπωνύμια -Αγ. Σαράντα σε Σαράντι κ.λπ.).

     

 

Με γλαφυρό τρόπο ο Τούρκος συγγραφέας, Αζίζ Νεσίν, περιέγραφε την κατάσταση στη χώρα του: «Δυστυχώς, τις ελληνικές ονομασίες δεν τις αφήσαμε. Πώς ήταν δυνατό να υπάρχουν στην Τουρκία περιοχές με ελληνικές ονομασίες! 

 

Τις ελληνικές ονομασίες των περιοχών αυτών τις αλλάξαμε, τις κάναμε τουρκικές. Λόγου χάρη την περιοχή “Πόδημα” της Μαύρης Θάλασσας την αλλάξαμε, την ονομάσαμε “Γιαλίκιοϊ” κι ησυχάσαμε. Μα δεν ξέραμε ότι η λέξη “Γυαλί” είναι ελληνική κι όχι τουρκική. 

 

Τι ιλαροτραγωδία! Είναι βλέπετε αδύνατο ο Τούρκος να απαλλαγεί απ΄ τον Ελληνα κι ο Ελληνας απ΄ τον Τούρκο. Κι εξάλλου, ποιος ο λόγος ν' απαλλαγεί ο ένας από τον άλλο;»

 

Μετονόμασαν ένα χωριό στα τρία

     

Σύμφωνα με το ερευνητικό πρόγραμμα «Ιστορική έρευνα των οικισμών τής Ελλάδας (15^ος-20^ός  αι.)», το οποίο διεξάγεται στο Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών τού Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, επί 11.500 περίπου οικισμών τής Ελλάδας, οι 3.600 έχουν μετονομαστεί. 

 

Οι αριθμοί αφορούν μόνο στις επίσημα καταγεγραμμένες ονομασίες και μόνο για το διάστημα 1912-1961, για το οποίο υπάρχουν δεδομένα σε σειρές. 

 

Πρόκειται για το 31% τού συνόλου των ελληνικών οικισμών ή, αλλιώς, για ένα χωριό στα τρία. (Λ. Καλλιβρετάκη, «Ιστορική έρευνα των οικισμών τής Ελλάδας», «Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών», Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.) Έτσι εξαφανίστηκαν -μεταξύ των άλλων και- πλείστα αλβανικά τοπωνύμια.

 

 

 

 

Αλβανικές παραδόσεις

     

Ο  κυβερνήτης τού Μοριά, Φραγκίσκος Γριμάνης (1706-1709) γράφει σε επίσημη έκθεσή του προς την Ενετική Γερουσία: «Οι Αλβανοί, τοσούτον έχουσι συγχωνευθεί μετά των Ελλήνων, ώστε δεν θεωρούνται αποτελούντες ιδίαν φυλήν, αλλ΄ απλώς διάφορον τάξιν». 

 

(Όλοι οι λαοί σήμερα αποτελούνται από συγχωνεύσεις· ομογενοποιούνται σταδιακά όμως, μέσω των εθνοποιητικών μηχανισμών των εθνών-κρατών, που ανήκουν - βλ. Τα έθνη επινοούνται και κατασκευάζονται). 

 

 

Ο Μενούσης, παραδοσιακό αλβανικό τραγούδι

https://www.youtube.com

     Ο Μενούσης: Ένα τραγούδι, που το γνωρίζουμε με ελληνικά λόγια, αλλά είναι πέρα γιά πέρα αρβανίτικο· τραγουδιέται στα αρβανίτικα, στα αρβανιτοχώρια τής Ελλάδας από την Ήπειρο ως τον Μωρηά, αλλά και στην Αλβανία. «Ο Μενούσης, ο Μπιρμπίλης κι ο Μεμέταγας» αρχίζει το τραγούδι. Ο Μενούσης είναι 

 

Αρβανίτικο όνομα. Το ίδιο κι ο Μπιρμπίλης, όνομα σύνθετο από το Μπιρ=γιός και Μπιλ=κόρη, που προέρχεται από τα μωρουδιακά φορέματα, που έπλεκε η μάνα πριν γεννηθεί το παιδί της. 

Επειδή δεν ήξερε εάν θα ήταν αγόρι ή κορίτσι, έπλεκε και αγορίστικα (μπίρην) και κοριτσίτικα (μπίλλιεν), δηλαδή μπιρμπίλλια, αγοροκοριτσίστικα.

 

   

 Αρβανίτικα είναι πολλά θεωρούμενα παραδοσιακά ελληνικά τραγούδια και χοροί, όπως τα συρτά των νησιών τού Αργοσαρωνικού και τής Νότιας Εύβοιας, αλλά κυρίως τα Τσάμικα, των οποίων την προέλευση εξ άλλου μαρτυράει το όνομά τους. 

 

Το ίδιο κι ο Καλαματιανός, για τον οποίο δεν είναι σαφές άν η ονομασία προήλθε από την πόλη τής Καλαμάτας, ή από τη λέξη καλαμάτα, που στα αρβανίτικα σημαίνει το χρωματιστό συνήθως μαντήλι, που ήταν διακοσμητικό εξάρτημα τής γυναικείας αρβανίτικης φορεσιάς και που το χρησιμοποιούσαν σε μερικές περιπτώσεις στο χορό.

Επίλογος

  

Οι σημερινοί κάτοικοι τού ελλαδικού χώρου είναι ένα κράμα διαφόρων φυλών, οι οποίες μόλις μετά τον 19ο αιώνα και μέσω των εθνοποιητικών μηχανισμών τού νέου έθνους - κράτους, που τότε  δημιουργήθηκε, (σχολική παιδεία, υποχρεωτική διδασκαλία κι επιβολή τής νεοελληνικής γλώσσας κ.λπ.), άρχισαν να αποκτούν εθνική συνείδηση ως χριστιανοί ορθόδοξοι νεοέλληνες. (Βλ. Ο μύθος τής διατήρησης των “εθνικών” χαρακτηριστικών τού ελληνικού έθνους).

   

Αφού επεκδύθηκε η Ρωμιοσύνη την αλβανική -και όχι μόνον- καταγωγή πολλών υπηκόων της, τους επέβαλε την ελληνική γλώσσα κι έριξε στο «πυρ το εξώτερον» ονόματα, τοπωνύμια και πλήθος μη φυλετικά καθαρών λέξεων.    Αυταπατήθηκε έτσι, ότι αποτελεί «έθνος ανάδελφον» με 3.000 δήθεν χρόνια συνεχούς Ιστορίας, με την άπλετη συνεισφορά βέβαια τής Ορθόδοξης Εκκλησίας.    Ετσι ενστερνίστηκε διάφορα εθνικά ιδεώδη, τον ελληνοχριστιανισμό, την αίσθηση τού ηθικού πλεονεκτήματος, την πλειοδοσία τού φυλετικού ταλέντου, την αίσθηση τού αδικημένου από ξένες συνωμοσίες κ.λπ..

     

 

Όσο περισσότερη έλλειψη αυτοπεποίθησης έχει κάποιος, όσο περισσότερο αδύναμος νοιώθει κι όσο περισσότερο δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα, τόσο μεγαλύτερη ανάγκη έχει να δημιουργεί φανταστικές καταστάσεις, από τις οποίες επιχειρεί απεγνωσμένα να πιαστεί. 

 

Ο σύγχρονος Ρωμιός, ένας παρηκμασμένος, εξαθλιωμένος, τριτοκοσμικός, ψυχικά και νοητικά άρρωστος άνθρωπος επιχειρεί να καλύψει τα κενά του δημιουργώντας τη φαντασίωση «Ελλάς». (Βλ.  

Το DNA των ελληναράδων).

    

 

 (Η μελέτη αναφέρθηκε στους μεσαιωνικούς αλβανικούς εποικισμούς κι όχι στο σύγχρονο εκτεταμένο αλβανικό εποικισμό, που συντελείται τα τελευταία είκοσι χρόνια στον ελλαδικό χώρο, ο οποίος εξ άλλου παρουσιάζει πλείστα κοινά στοιχεία με τους παλαιότερους).

 

     ΒIBΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

     Μετάβαση στο:

   

     Παράρτημα “A”: Τα χωριά τής ΒΔ Πελοποννήσου τον 15^ο  αιώνα

     Παράρτημα “B”: Επιλογή ονομάτων Αλβανών στρατιωτών των 15^ου-16^ου αιώνων 

     Παράρτημα “Γ”: Αλβανικά τοπωνύμια Σάμου

 

Kατεβάστε ολόκληρο το άρθρο

πλήρες κι ενιαίο με τα Παραρτήματά του

σε μορφή pdf (57 σελίδες, 3,83 ΜΒ)

κάνοντας κλικ εδώ.

Οι μεσαιωνικοί αλβανικοί εποικισμοί στον ελλαδικό χώρο Μερος Α¨




Οι μεσαιωνικοί αλβανικοί εποικισμοί στον ελλαδικό χώρο Μερος Β¨




Οι μεσαιωνικοί αλβανικοί εποικισμοί στον ελλαδικό χώρο Μερος Γ¨ 

http://iseeyou1.blogspot.com 

 

 

https://www.freeinquiry.gr 

 

theologos vasiliadis