ΔΟΥΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΜΠΩΔΕΙΣ ΠΡΟΣΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ

ΔΟΥΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΜΠΩΔΕΙΣ ΠΡΟΣΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ

 

Στους κοτζαμπάσηδες
και καπεταναίους - κληρονόμους
της οθωμανικής εξουσίας

Πανούτσος Νοταράς (1752-1849)

Οι κοτζαμπάσηδες, οι φαναριώτες και πολλοί καπεταναίοι συμπεριφέρονται ως κληρονόμοι της οθωμανικής εξουσίας.
Για να εδραιώσουν την επιρροή τους εμφανίζονται με πολυτελέστατα ενδύματα και μεγαλοπρέπεια και πάντοτε με ένοπλες συνοδείες και θριαμβικές επιδείξεις ισχύος.

Πολλοί οπλαρχηγοί βάδιζαν με τη στολή Τούρκων σερασκέρηδων, με οθωμανική «σερβέττα» στο κεφάλι και πορφυρή καταστόλιστη ενδυμασία.

• Τον καπετάν Χατζη-Χρήστο, γράφει ο Ν. Κασομούλης, οι υποτακτικοί της συνοδείας του αποκαλούσαν «βεζύρη της βούλας» — μουχιούρ σαΐμπη. Κατά την έξοδό του στο δρόμο έδινε εντολή —όπως οι αυλικοί των σουλτάνων— να προπορεύονται δέκα βήματα οι προσωπικοί του φρουροί. «Οι σουϊταρήδες (παράσιτοι) έμπροσθεν άνοιγαν τον λαόν και ένας πλησίον βαστούσε τα παπούτσια τα κίτρινα» — σύμβολο εξουσίας! Ακολουθούσε «μια ουρά έως 100-200 (παλληκάρια) με σαρίκια, με πάλες (κρεμαστά σπαθιά) και έτρεχαν πατώντας ταις πτέρναις ο ένας του άλλου». («Ενθυμήματα Στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων», Αθήνα, 1940, τ. Β΄, σελ. 11).

• Ο Γάλλος εθελοντής L.D. Bollman είδε στο Άργος την Μπουμπουλίνα πάνω σ΄ ένα «αράπικο άτι» και πίσω της «ένα πλήθος αρματωμένων Ελλήνων που έτρεχαν πλάι της σαν ζαγάρια κραυγάζοντας». («Remarques sur l’ état moral, politique et militaire de la Grèce écrites sur les lieux pendant l’ année 1882», Παρίσι, 1823, σελ. 27).

• Οι περισσότεροι οπλαρχηγοί, όπως ιστορεί ο Ν. Δραγούμης, εμφανίζονταν στους δρόμους «διακεχλιδότες» (καμαρώνοντας), «κλασαυχενιζόμενοι» (με επίδειξη μεγαλείου) και «σύροντες όπισθεν εκατοντάπηχυν ουράν παλληκαρίων». («Ιστορικαί Αναμνήσεις», Αθήνα, 1870, τόμ. Α΄, σελ. 34).

• Ο Αλ. Μαυροκορδάτος αποκαλείται «εκλαμπρότατος» και «υψηλότατος πρίγκιψ».

• Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης «ενδοξότατος περίβλεπτος πρίγκιψ».

• Ο Γ. Κουντουριώτης, πρόεδρος του Εκτελεστικού, «υψηλότατος», «ενδοξότατος πρίγκιψ», «εκλαμπρότατος αυθέντης».

Οι γραμματικοί που περιβάλλουν τους νέους άρχοντες προετοιμάζουν τη δουλική συμπεριφορά των Ελλήνων, ορίζοντας τίτλους και προσφωνήσεις που ανήκαν στα δουλοκτητικά καθεστώτα σουλτάνων, αυτοκρατόρων και μοναρχών.

Η νέα επιστολογραφική εθιμοτυπία επιβάλλει χαμερπείς προσαγορεύσεις και προσκυνήματα. Οι τούρκικοι τεμενάδες επανέρχονται στον δημόσιο βίο.  

 

Οι στρατιωτικοί και πολιτικοί ηγέτες του Εικοσιένα εμφανίζονται ως διάδοχοι των πασάδων. 

 

Οι χωρικοί γονάτιζαν μπροστά στον Υψηλάντη αποκαλώντας τον «αφέντη» και σ’ όλους τους ισχυρούς, από τον Κολοκοτρώνη ως τον Κουντουριώτη και τον Μαυροκορδάτο.

Ιδού μερικές δουλοπρεπείς προσφωνήσεις σε έγγραφα και αναφορές που υποδείκνυαν επιτακτικά οι λόγιοι αυλοκόλακες της νέας εξουσίας:

• «Ενδοξότατε περίβλεπτε πρίγκιψ κύριε Πετρόμπεη». 

• «Πανεκλαμπρότατέ μου αυθέντα» (ο Κίτσος Τζαβέλλας στον Μαυροκορδάτο).

• «Την ευγενίαν της δουλικώς εν ταπεινότητι προσκυνώ» (στον Γ. Κουντουριώτη, Αρχεία Λαζάρου και Γεωργίου Κουντουριώτη, τόμ. ΣΤ΄, σελ. 68).

• «Την περισπούδαστόν μοι εκλαμπρότητά της ταπεινώς ευχόμενος ασπάζομαι υπερήδιστα» (ο μητροπολίτης Δανιήλ πρός τον Γ. Κουντoυριώτη, ό.π. τόμ. Ζ΄, σελ. 276).

• «Τω ενδοξοτάτω πρίγκιπι Κυρίω μοι Γεωργίω Κουντουριώτη, τω ευεργετικωτάτω προσκυνητώς». (ό.π. τόμ. ΣΤ΄, σελ. 140).

• «Εκλαμπρότατε αυθέντα».

• «Δουλικώς προσκυνούντες σας μένομεν εις τας διαταγάς σας προθυμότατοι και όλως εξηρτημένοι δούλοι». 

Ο Κολοκοτρώνης προσφωνεί τον Καποδίστρια «Υπερεξοχότατε»!

Ο Γεώργιος Σισίνης, πρόκριτος της Μάνης με το φέσι του.

 

Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Μια πλειάδα μικρών Αληπασάδων.
Οι κοτζαμπάσηδες στον ελλαδικό χώρο μετά το ΄21.

 

 

Ο «εκλαμπρότατος» και «υψηλότατος πρίγκιψ» Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος.

 

Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Την εκλαμπρότητά σας δουλικώς προσκυνούμεν...
Η επιστολογραφική εθιμοτυπία του Εικοσιένα.

Η εξουσία όλων των εποχών και όλων των τόπων υπήρξε εξίσου αλαζονική και διεφθαρμένη από την αρχαιότητα ως σήμερα. Ανατριχιαστικές οι δουλοπρεπείς και μεγαλόστομες υμνητικές προσφωνήσεις των αρχόντων της βυζαντινής εποχής:

• Ο λόγιος κληρικός Μιχαήλ Χωνιάτης (12^ος αι.) απευθύνεται σε κάποιον μεγιστάνα, αποθεώνοντάς τον: «Αγιώτατε, αγχίθεε, θειότατε, μεγαλοϋπέροχε, πανεντιμιότατε, πανευγενέστατε, πανιερώτατε, πανυπέρτιμε, περιπόθητε τελειότης, πανσέβαστε». (Νικ. Τωμαδάκης, «Βυζαντινή Επιστολογραφία», Αθήνα, 1970, τόμ. Γ΄, σελ. 102).

• Ο λόγιος Νικηφόρος Βλεμμίδης (12^ος αι.) προς τον αυτοκράτορα Θεόδωρο Λάσκαρη: «Σοφωτάτη ψυχή, βασιλικωτάτη κεφαλή, παγκόσμιον εγκαλλώπισμα, του λόγου τιμή, το του Χριστού καύχημα, των αρετών δόξα, Δέσποτά μου άγιε, βασιλειοτάτη φιλτάτη μου κεφαλή» (ό.π. τόμ. Γ΄, σελ. 101).

• Και ο Γεννάδιος Σχολάριος (15^ος αι.), απευθυνόμενος σε κάποιον άρχοντα: «Τω μεγαλοπρεπεστάτω, μεγαλοφυεστάτω, αξιεπαινεστάτω, μοναδικώ του γένους ερείσματι, τω μεγάλω δουκί, ευτυχώς τω κυρίω μου, ο ελάχιστος Γεννάδιος ψυχής σωτηρία συν ευζωία παντοία» («Άπαντα», 1935, σελ. 492).

Η αχρειότητα της βυζαντινής εξουσίας και η έμφοβη δουλοφροσύνη των υπηκόων θα μεταμοσχευθεί στην οθωμανική απολυταρχία μετά την άλωση της Πόλης.

• Το παράδειγμα της ευτέλειας και της χαμέρπειας προσφέρει ο σουλτάνος Μωάμεθ. Απευθύνεται, το 1481, σε έλληνική γλώσσα, στο δόγη της Βενετίας: «Ενδοξότατε, εκλαμπρότατε, υπέρτιμε δουξ της αυθεντίας των Βενετών» (Miklosisch-Müller, «Acta et Diplomata Graeca», τόμ. Γ΄, σελ. 295).

• Τέσσερα χρόνια αργότερα απευθύνεται «προς τον υψηλότατον, ενδοξότατον και εκλαμπρότα τον κυρ. Ιωάννην Μονσενίγον και μέγα δούκα της εκλαμπροτάτης αυθεντίας των Βενετικών» (ό.π. σελ. 302).

• Το 1685 ο Τούρκος διοικητής του κάστρου της Ζαρνάτας (Μάνη) απευθύνεται στον Βενετό στρατηγό Μοροζίνι, που πολιορκούσε το φρούριο: «Ενδοξότατε, εκλαμπρότατε αυθέντη αρχιστράτηγε, χαιρετίσματα και προσκυνήματα από εμέ τον δισδάραγαν του φρουρίου Ζαρνάτας» (ό.π. σελ. 315).

• Και ο επίσκοπος Μάνης προς τον Μοροζίνι: «Εκλαμπρότατε και εξοχώτατε καπετάν γενεράλη της γαληνοτάτης Αριστοκρατίας» (ό.π. σελ. 325).

Αυτές οι δουλικές και πομπώδεις προσαγορεύσεις καθιερώνονται και γενικεύονται κατά την τουρκοκρατία σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο.

• Το 1799 οι προεστοί της Άνδρου απευθύνονται στην οθωμανική έξουσία: «Ενδοξότατε και μεγαλοπρεπέστατε Ασίζ εφέντη, Σουλτάν Τζαχαγιασί της Υψηλοτάτης κυρίας ημών Σαχ Σουλτάνας. Την ενδοξότητά σου δουλικώς προσκυνούμεν και φιλούμεν τα ίχνη του ενδόξου σου ποδός και παρακαλούμεν τον απειροδύναμον Θεόν να αυξάνει το δοβλέτι σου και να σε αναβιβάζη από δόξαν και τιμήν εις τιμήν, Αμήν». 

 

 
• Οι κάτοικοι της Πάτμου προς τον δραγουμάνο του τουρκικού στόλου Νικ. Μουρούζη (1819): «Την εκλαμπρότητά σου δουλικώς προσκυνούμεν. Της εκλαμπρότητός σου δούλοι χαμερπείς. Οι κάτοικοι της νήσου Πάτμου και πιστοί υπήκοοι».

• Και οι Λαρισινοί πρός τον πατριάρχη (1814): «Την υμετέραν σοφωτάτην και σεβασμιωτάτην παναγιότητα... δουλικώτατα προσκυνούμεν».

Η μανία της εξουσίας όλων των χωρών της οικουμένης για τίτλους και μεγαλειώδεις προσαγορεύσεις θα μεταδοθεί ως επιδημία σε όλες τις τάξεις, προφανώς για να διασφαλισθεί η ισορροπία της ασχημίας. Παράδειγμα το «κύριος» και «κυρία» και η συνομιλία μεταξύ αγνώστων ή κατώτερων προς ανώτερους στον πληθυντικό. Πρόκειται για μια απεχθέστατη νόθευση της αυθόρμητης και ειλικρινούς επικοινωνίας μεταξύ ατόμων όλων των τάξεων και κατηγοριών.

 

 

 

https://www.freeinquiry.gr/ 

 

 

 

theologos vasiliadis